Henning Mankell
Zweedse laarzen
De ik-verteller is Fredrik, een zeventigjarige man, was in zijn werkzame leven chirurg, maar is gestopt nadat hij een flinke fout had gemaakt. Nu woont hij in z’n eentje in het ouderlijk huis op een eilandje in de Oostzee.
Op een nacht wordt hij wakker doordat er plotseling felle lampen aangingen. Maar het waren geen lampen: zijn huis brandde. Er was geen redden meer aan. Niet veel later staat hij buiten, met twee linkerlaarzen aan zijn voeten. Hij is alles kwijt.
‘Mijn bestaan was in de loop van een paar nachtelijke uren zo veranderd dat ik plotseling van alles en nog wat nodig had. Ik had niet eens een compleet stel rubberlaarzen.‘
Hij trekt voorlopig in de caravan, die een eindje verderop staat en hij probeert zijn leven weer wat op orde te krijgen. Hij moet zijn dochter waarschuwen, zij zou het huis erven. De relatie met haar is moeizaam, niet verwonderlijk: ze was al volwassen toen hij vernam dat hij een dochter had! Ze komt naar het eiland, maar ze blijkt net zo’n lastig te peilen type als hij zelf is. Ze liegt. Net als hij.
Het kan nog erger: de politie lijkt hem te verdenken van brandstichting als ze geen natuurlijke oorzaak kunnen vinden. Op het moment dat hij denkt dat hij opgepakt gaat worden, vertrekt hij en gaat naar Parijs. Zijn dochter is hem voorgegaan, kort na de mededeling dat ze in verwachting is, hoewel ze het nooit over een man of vriend had gehad.
Parijs is de stad van zijn jonge jaren. Hij herkent er veel, maar tegelijk is er veel veranderd. Hij dwaalt er rond, en verheugt zich op de komst van Lisa, de journaliste die hij pas heeft leren kennen. Lisa in Parijs: dat is een belofte vindt hij. Want hij koestert amoureuze gevoelens voor de veel jongere vrouw. Gevoelens die zij overigens niet beantwoordt. Maar ze komt naar Parijs!
‘De gebeurtenis (= zijn grootvader doodde zonder pardon een eland) maakte mij als jonge knul al duidelijk dat mensen nooit helemaal zijn wat je denkt. Dat geldt voor iedereen. Ook voor mijzelf. Er steekt altijd iets onverwachts in de mensen die je tegenkomt, en die je inmiddels dacht te kennen.’
En zo is de ontknoping van het verhaal geen verrassing voor de oplettende lezer. Dit verhaal is dan ook geen misdaadverhaal, eerder een psychologische roman. Een onverwachte en ingrijpende gebeurtenis zet het leven van een man op leeftijd, die tot dan toe een rustig leven leidde en eigenlijk geen verwachtingen had dat daar verandering in zou komen, volledig op zijn kop. Is hij flexibel genoeg? Laat zijn lichaam hem niet in de steek? Kan hij zijn verleden in alle rust achter zich laten?
Het verhaal wordt door de ik-figuur verteld in een terugblik, met daarbij steeds weer flashbacks naar het verleden dat verder achter hem ligt. Een verleden waar hij mee in het reine moet zien te komen.
Mankell gebruikt eenvoudige taal. Geen onnodig gebruik van bijvoeglijke naamwoorden, geen franje. Wat het boek vooral uitstraalt is een sfeer van eenzaamheid: al die kleine eilandjes daar in het hoge noorden: als ze al bewoond zijn, dan door maar enkele mensen. De summiere vormen van contacten, de minimale communicatie, onverwachte sterfgevallen: er hangt een somberheid, die ook de verteller beheerst.
Henning Mankell is bekend geworden door de boeken over inspecteur Kurt Wallander, die meerdere malen verfilmd zijn. Hij overleed in oktober 2015. Dit boek Zweedse laarzen is zijn laatste boek.
ISBN 9789044535716 | Hardcover | 414 pagina's | Uitgeverij De Geus | oktober 2015
Vertaald uit het Zweeds door Jasper Popma en Clementine Luijten
© Marjo, 14 januari 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
Zweedse laarzen
Voormalig chirurg Fredrik Welin heeft de brand ternauwernood overleefd maar zijn prachtige huis, dat door zijn grootouders was gebouwd, is volledig verwoest. Dierbare herinneringen aan de generaties die hem voorgingen, zijn voorgoed verloren gegaan. De zeventigjarige Fredrik is dakloos en bezit niet veel meer dan de kleding waarin hij het huis ontvlucht is: een zwarte regenjas en twee linker laarzen.
Het familiehuis was veel meer dan een bouwwerk dat hem onderdak verschafte. Het was een toevluchtsoord. Een veilige plek op een verder verlaten eilandje in de Oostzee. Ook vormde het zijn nalatenschap. Na zijn dood zou zijn dochter Louise haar intrek in het huis kunnen nemen en haar eigen herinneringen kunnen toevoegen. Ook al kent Fredrik zijn dochter nog maar net, ze is zijn vlees en bloed. Zijn familie.
Fredrik neemt zijn intrek in de caravan van Louise, het enige andere bouwwerk dat op het eilandje staat. Het is een schamel onderkomen, temeer omdat het hartje winter is. Het noodgedwongen telefoontje aan zijn dochter kost hem moeite. Met pijn in zijn hart vertelt hij haar dat het huis is verwoest. Louise bevindt zich in het buitenland maar duikt enkele dagen later op het eilandje op. Vader en dochter kennen elkaar nog niet zo lang. Dat ze beide stug en eigenwijs zijn, bevordert het verstevigen van hun breekbare band niet. Louise was al een volwassen vrouw toen een oude jeugdliefde Fredrik over haar bestaan vertelde. Louise’s moeder is inmiddels overleden. Fredrik en Louise hebben alleen elkaar nog. Twee vreemden, door een bloedband met elkaar verbonden.
Louise dringt aan op een snelle wederopbouw. Gelukkig is Fredrik goed verzekerd. Eerst moet echter uitgezocht worden waardoor de brand is ontstaan. Het is voor Fredrik nog altijd een raadsel hoe zijn goed onderhouden huis midden in de nacht in brand heeft kunnen vliegen. Tot zijn grote ontsteltenis ontdekt de politie dat de brand is aangestoken. Waarom heeft iemand zijn huis moedwillig verwoest? Was het de bedoeling dat hij in de vlammenzee om zou komen? Dan beseft Fredrik dat hij van brandstichting verdacht wordt. De politie en ieder ander in de nabije omgeving, vermoedt dat hij de brandstichter is. Niet alleen zijn huis maar ook zijn goede naam is in vlammen opgegaan.
Het gevoelig geschreven boek Zweedse laarzen gaat over ouder worden, overleven in een isolement, alles kwijtraken en beseffen dat er toch iets is overgebleven. Fredrik heeft geen huis meer maar de moeizame band met zijn dochter verdiept zich. Ook is er ruimte voor een nieuwe liefde, hoewel die liefde misschien niet wederzijds is. Fredrik heeft bewust gekozen voor een leven op een afgelegen eiland – de schrijver heeft het verhaal Robinson Crusoe als inspiratie gebruikt - maar toch heeft hij behoefte aan menselijk contact. Af en toe moet de eenzaamheid doorbroken worden.
Overleven is een onderwerp dat de auteur tijdens het schrijven van het boek nauw aan het hart ging. Henning Mankell leed aan kanker waardoor hij zich zeer bewust van zijn eigen sterfelijkheid was. Over zijn ziekte schreef hij het prachtige, autobiografische boek Drijfzand. Hoewel de auteur in het nawoord benadrukt dat de personages in Zweedse laarzen louter aan zijn verbeelding zijn ontsproten, zijn er toch wat overeenkomsten tussen Mankell en Fredrik Welin. Zo delen ze jeugdherinneringen aan Parijs en zijn ze van dezelfde leeftijd. De sobere leefomgeving van Welin versterkt de melancholie en indringendheid van het verhaal.
Tot mijn grote verdriet heeft Henning Mankell de strijd tegen kanker verloren. Hij stierf op 5 oktober 2015, 67 jaar oud. Hij was een prachtig mens en een groot schrijver. Woorden schieten tekort.
ISBN 9789044535716 | Hardcover | 414 pagina's | Uitgeverij De Geus | oktober 2015
Vertaald door Clementine Luijten en Jasper Popma
© Annemarie, 30 oktober 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer: