Wiesław Myśliwski
Steen op steen
Sommige boeken zijn simpelweg te goed. Dan schieten complimenten zoals 'prachtige stijl', 'originele en buitengewoon passende metaforen', 'schitterend meanderende en bovenal uitermate boeiende verhalen' domweg tekort. En dat is zeker het geval als al dat fraais door de schrijver niet wordt gebruikt om aan te tonen hoe goed hij kan schrijven of hoe fantasierijk hij is, maar uitsluitend ten dienste van het verhaal: "En de maan was als een koeienuier, die als je maar aan haar spenen had getrokken, ons zou hebben overgoten met hele stromen maneschijn." Aan het woord is Szymek Pietruska, de hoofdpersoon van Steen op steen. Hij vertelt over zijn behoorlijk mislukte eerste afspraak met juffrouw Malgosia. Oorzaak van de mislukking? Teveel wodka. Dan is het niet raar dat de maan op een koeienuier lijkt en al helemaal niet als je een boerenzoon bent.
Steen op steen is, voorlopig althans, het magnum opus van de Poolse schrijver Wiesław Myśliwski. Drie jaar geleden verblijdde Karol Lesman ons al met de vertaling van Over het doppen van bonen en nu heeft hij dus Steen op steen vertaald. Wie eerder al de verhalen van de bonendopper heeft gelezen en daarvan heeft genoten, moet ook Szymeks levensverhaal lezen. Szymek rijgt, al associërend, de ene belevenis aan de andere en springt daarbij van hot naar her in de tijd. Het ene moment is hij als driejarige bezig de kalkoen van de buren te wurgen, om het volgende moment te vertellen over zijn tijd als politieman:
"[...] kwam Tomala de commandopost binnen vallen, lijkbleek, trillend als een espenblad en hij maar roepen: help! help! Wat heb je Wojciech? Nou, vanmorgen ging moeder Tomek wekken omdat het tijd was voor school en die jongen haalde van onder zijn kussen een pistool tevoorschijn en zei dat hij haar overhoop zou schieten als ze hem nog een keer durfde te wekken. Hij moest uitslapen."
Elke herinnering levert een glimpje op. Niet alleen van Szymek zelf, maar ook van het plattelandsleven en de veranderingen die daar in de loop der tijd plaatsvinden:
"Herinner je je dat schilderij nog dat hier hing toen Rozek hier nog zat? Een met een span ossen ploegende boer. Dat moest ik wel vervangen, want wie hier ook maar over de vloer kwam, zat naar dat schilderij te kijken. Nou, en toen heeft iemand dit voor me geschilderd, hij vroeg er tienduizend zloty voor. Kijk, nu is het een tractor die ploegt. Alleen, onder ons gezegd, broeder, ik kan er niet aan wennen. Iedereen is er vol lof over, maar elke keer als ik er naar kijk, doet die aarde me zeer. Alsof de vijand eroverheen is gereden. Soms hoor ik haar zelfs kreunen en steunen, alleen, de tractor maakt meer lawaai, hij geeft wat meer gas en overstemt het gelukkig."
Aan het woord is de voorzitter van de gemeente, waar Szymek - jaren daarvoor, vlak na de oorlog - nog als trouwambtenaar heeft gewerkt. Want Szymek zelf is geen klager. Hij mag dan strodaken prefereren boven dakpannen of asfaltpapieren daken, maar dat is om praktische redenen en niet alleen omdat het vroeger zo was. Nee, de verhalen waarop Szymek ons trakteert, flonkeren, ontroeren, laten je op onverwachte momenten grijnzen en beschikken soms over buitengewoon diepzinnige conclusies: Soms is het beter je helemaal niets meer te herinneren, want als je je iets herinnert, zou het er ook moeten zijn. Briljant op briljant zou een beter passende titel voor dit boek zijn geweest. Maar zo luidde de tekst van het liedje nu eenmaal niet....
Op grandioze wijze vertaald door Karol Lesman.
ISBN 9789021441627 | Hardcover | 440 pagina's | Querido | juli 2012
© Ellen IJzerman, 06 januari 2016
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
