Een zwarte pyjama
Patricia McCormick

Arn Chorn-Pond is een ondernemend jochie in een Cambodjaanse stad. Hij probeert ijs te verkopen ‘niemand wil mijn ijs hebben omdat ik er uit zie als een zwerver’. Met gestolen bloemen of met gokspelletjes lukt het hem ook om aan geld te komen. Het gezin is arm; de vader heeft een ongeluk gehad en kan niet meer werken. Arn scharrelt en heeft plezier.
Er is wel een oorlog gaande, maar die is ver weg. In 1975 is de Vietnamoorlog die ook gestreden werd over de Cambodjaanse grens ten einde. Het is feest in de stad, een parade.

‘Ik weet niet wie ze zijn, die soldaten met hun geweren in die trucks, maar dat kan me niet schelen. De oorlog is afgelopen.’

Arn zal er snel genoeg achter komen wie de soldaten zijn, waar ze voor staan, en wat het voor hem, het gezin en alle mensen die geen soldaat zijn, betekent. Hij overleeft de tijd dat Pol Pot zijn schrikbewind had, en kon het navertellen. Het is een gruwelijk verhaal.

De ‘Killing Fields’? Pol Pot? De Rode Khmer? Wat weten we er nog van? Het is al zo’n veertig jaar geleden, het was ver weg, en er gebeurt zo veel. Men vergeet.
Maar het is niet voorbij. Het gebeurt nog steeds. Niet in Cambodja, maar het gebeurt.

Tussen 1975 en 1979 overheerste de Rode Khmer, onder leiding van Pol Pot. Hij was communist, en werd op de achtergrond gesteund door Mao. Wat heeft deze man, die opgeleid werd in een klooster en enkele jaren in Parijs studeerde, bezield?
Als communist kwam hij in opstand tegen prins Sihanouk, en in de bergen richtte hij zijn beweging op. Veel soldaten van de Rode Khmer waren bergbewoners, eenvoudige lieden. Pol Pot bedacht dat iedere Cambodjaan, ook de stedelingen, boer moest worden. De ware communist heeft immers geen bezittingen en werkt. Stads- en dorpsbewoners waren niet veilig meer. Hele groepen mensen meegevoerd, hun huizen vernietigd, hun bezittingen afgenomen.
Ze werden gedwongen om op rijstvelden te werken. Agrarisch socialisme heet dat. Ze leefden onder zeer slechte omstandigheden in een kamp, in bedwang gehouden door soldaten van de Rode Khmer. Alleen rijst om te eten en vaak dat ook niet. Slechte hygiëne en geen medische voorzieningen, één blik die verkeerd opgevat werd kon je dood betekenen.
En allemaal droegen zij dezelfde kledij: een zwarte pyjama.
Intellectuelen – en dat was je al als je een bril droeg – werden zonder pardon vermoord. Iemand die een bleke huid had? Die had niet gewerkt, en werd meegenomen. Zoals de jongen Arn heel koel zegt ‘die zagen we nooit meer terug’...

Bijna twee miljoen mensen kwamen om tussen 1975 en 1979.

Geschreven in een vlotte stijl lees je het verhaal als een avonturenroman, maar het is echt. Gruwelijk, aangrijpend. Het verbijstert je, je kunt er met je verstand niet bij dat dit kan gebeuren. Maar ik zei het al: we weten dat het nog steeds gebeurt.

Arn Chorn-Pond wijdt zijn leven nu aan het helpen van jonge oorlogsslachtoffers, met de door hem opgerichte organisaties Children of War en Cambodian Living Arts. Voor zijn werk heeft Arn o.a. de Amnesty International Human Rights Award en de Spirit of Anne Frank Outstanding Citizen Award ontvangen.

Patricia McCormick is een Amerikaanse journaliste. Haar boeken zijn journalistiek van aard, ze schreef eerder ’Ik ben Malala’ over de vijftienjarige Malala Yousafzai die in 2012 van zeer dichtbij in het gezicht geschoten werd door een talibanstrijder.

ISBN 9789044344462 | Paperback | 192 pagina's | The House of Books | augustus 2014
Vertaald uit het Engels door Jan Smit

© Marjo, 19 augustus 2014

Lees de reacties op het forum en/of reageer: