1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis
Els Kloek

Je hebt van die films waarin een oude man of vrouw aandachtig gebogen zitten over een dik boek dat voor hen op tafel ligt. Je begrijpt onmiddellijk dat is niet zomaar een leuk romannetje maar een interessant, gewichtig, gedegen werk.  Als je dit boek openslaat krijg je ook zo'n gevoel, dat je iets belangrijks mag inzien en lezen, iets dat er toe doet. Het straalt gezag en wetenschap uit. Bij het doorbladeren van dit boek zie je dat het qua indeling op een encyclopedie lijkt. Alle - zachtroze - pagina's zijn verdeeld in twee tekstkolommen onderbroken door veel zwart-wit foto's en tekeningen.  Om de ca. 300  pagina's treffen we ± 30 pagina's aan met kleurenafbeeldingen van vrouwen. Vaak zijn dit afbeeldingen uit schilderijen maar ook foto's.


In het voorwoord vertelt Els Kloek waarom dit boek is uitgegeven. Kloek geeft aan dat voorheen geschiedenis bestond uit het reconstrueren van de unieke werkelijkheid. Ofwel 'Die Wahrheit kann nur eine sein' aldus Von Ranke. (Von Ranke was van groot belang voor de historische bronnenkritiek.)
Met andere woorden, 'als er geen officiële bronnen waren die konden bevestigen dat vrouwen op stadsmuren hadden staan vechten of steden uit handen van de vijand hadden gered, dan werden dergelijke overleveringen afgedaan als verzinsels, als legendevorming om het aanzien van het verleden op te poetsen.' Maar in de jaren zeventig van de vorige eeuw begon men meer naar de onderdrukte groeperingen, zoals vrouwen, te kijken. Zij hadden ook recht op een plaats in de geschiedenis.


Om de rol van de individuele vrouwen in de geschiedenis van Nederland zichtbaar te maken heeft Els Kloek vanaf 2004 gewerkt aan het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland(DVN): een website met korte biografieën van vrouwen, geschreven door diverse deskundigen. Inmiddels staan er meer dan duizend vrouwenlevens van vrouwen geboren vóór 1850 op weergegeven. Hieruit voortvloeiend kwam dit boek tot stand met dien verstande dat er ook vrouwen uit de twintigste eeuw in moesten worden opgenomen.

Maar welke vrouwen kwamen in aanmerking om opgenomen te worden? "In dit boek worden vrouwen beschreven die actief zijn geweest in Nederland binnen de huidige grenzen of in de overzeese gebiedsdelen, ongeacht of zij binnen of buiten de landsgrenzen zijn geboren. Ook opgenomen zijn vrouwen die Nederlandse van geboorte zijn maar naam hebben gemaakt in het buitenland." (Nog levende vrouwen zijn niet opgenomen in het boek.) Daarnaast moesten vrouwen "óf een gedenkwaardige prestatie hebben geleverd - maatschappelijk, politiek, kerkelijk, cultureel, wetenschappelijk, economisch -, óf anderszins de aandacht op zich hebben weten te vestigen, bij tijdgenoten of in de geschiedschrijving."

Het boek begint met het leven en werk van Cunera (gestorven in 337) en eindigt met Karin Adelmund (gestorven 2005) en daar tussenin lezen we over de meest uiteenlopende levens van vrouwen door de eeuwen heen. Opvallend is dat de vrouwen aanvankelijk gekend werden door de kunst en literatuur. Later verandert dat wel, zeker in de twintigste eeuw raken vrouwen dankzij werkzaamheden op meerdere terreinen bekend zoals bijvoorbeeld door de politiek, verzetsdaden tijdens de oorlog of hun bijdrage aan het feminisme.
De verhalen zijn indrukwekkend, verbijsterend, ongelooflijk, onstuimig en soms vermakelijk zoals bijv. het verhaal over Trijn van Leemput die zich ergerde aan de besluiteloosheid van de bestuurders van Utrecht. De stad had erg veel overlast van het kasteel Vredenburg dat als dwangburcht diende. Het moest gesloopt worden! maar het bestuur nam maar geen beslissing totdat Trijn letterlijk het heft in eigen handen nam. Aan het hoofd van een stel vrouwen trok ze met houweel naar Vredenburg om de eerste stenen uit het kasteel te slaan... Ze werd als heldin in de Dom van Utrecht begraven en er verschenen ook heldendichten over Trijn. Er staat zelfs sinds 1995 zelfs een beeld van haar op de Zandburg met op de sokkel te tekst: 'Dit is 't beeld van Leemputs vrouw, die moedig heeft gedaan,/ dat burger noch soldaat, in Utrecht heeft bestaan.

Elk verhaal is helder en met bronvermelding verteld. Het boek is uitstekend als naslagwerk te gebruiken. Het is een boek om te koesteren en vele keren uit de kast te pakken om weer een stukje in te lezen en te genieten van de verhalen over deze bijzondere vrouwen. In feite zou elke vrouw dit boek in de kast moeten hebben staan!

'Zusters, weest moedig, scherpzinnig, eendrachtig.' (Joke Smit)


Zie ook http://www.1001-vrouwen.nl

ISBN 9789460041419 | Hardcover | 1555 pagina's | Uitgeverij VanTilt | maart 2013
Vrije kleine druk

© Dettie, 26 juni 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer: