J.R.R. Tolkien
Niemandsland
‘Piekeren had geen zin. Ze waren piepkleine radertjes in een reusachtige machine en wat erin het verschiet lag, daar konden ze niets aan veranderen.’
Dit lijvige boek vertelt het verhaal van Adam Raine, vanaf het begin van de twintigste eeuw tot ongeveer 1920.
Adam groeit op in een arme wijk van Londen, waar zijn ouders moeite hebben de touwtjes aan elkaar te knopen. Dit is mede te wijten aan zijn vader, die een van de eerste socialisten is en niet bereid om voor een hongerloon te kruipen voor een rijke werkgever.
Als zijn moeder overlijdt, neemt zijn vader hem mee naar het kolenmijnstadje Scarsdale in Yorkshire. Hij hoeft niet de mijn in, maar werkt wel voor de mijneigenaar Sir John Scarsdale. Adam is een buitenbeentje: zijn vader wil dat hij naar school gaat, Latijn en Grieks leert, terwijl zijn leeftijdgenoten de mijn in moeten. - Het is de tijd waarin arbeiders niet meer zonder morren alles doen voor een paar centen, en de gemoederen lopen hoog op. Stakingen en onlusten leiden tot een dramatische gebeurtenis. -
Intussen is Adam verliefd geworden op de mooie dochter van de dominee, maar zij ligt vanwege het gebruik van rang en stand buiten zijn bereik.
En het wordt 1914. De oorlog breekt uit. En masse melden de jonge mannen zich aan, deels uit een soort bravoure, deels ook in een poging een beter leven te verkrijgen. Ook Adam kan er niet onder uit. Maar tevoren bekennen hij en Miriam elkaar hun liefde.
Dan volgt een episode waarin de oorlog beschreven wordt. Adam bevindt zich bij de Somme, bij de eerste grote veldslag. Één troost is er: hij is in het gezelschap van de jongens die zijn kameraden waren: Ernest, Thomas, Luke en Rawdon. Ook de vader van Miriam is er als legerpredikant. En de oudste zoon van Sir John Scarsdale. Diens jongere broer loopt er intussen in Engeland de kantjes vanaf, en weet te voorkomen dat hij in dienst moet. Deze jongen is de rivaal van Adam, en hij weet zich gesteund door Miriams moeder, die niets van de armeluiszoon, die Adam is, moet hebben.
De oorlog is er in zijn gruwelijkheden en de invloed daarvan op de mensen die het meemaken en op het thuisfront, het is al vaker verteld, en eigenlijk is deze roman niets nieuws onder de zon. Wat het verhaal bijzonder maakt, is dat het gebaseerd is op de wederwaardigheden van J.R.R. Tolkien, de wereldberoemde schrijver van The hobbit en The Lord of the Rings. Opa Tolkien was officier en maakte als zodanig de slag om de Somme mee in 1916. Er wordt wel gezegd dat hij zijn ervaringen van zich afschreef in het beroemde fantasy-epos.
Op zijn beurt schrijft zijn kleinzoon een verhaal dat heel veel elementen bevat uit de ervaringen van zijn opa, maar Simon Tolkien haalt er nog veel meer elementen bij, uit de geschiedenis van de mijnen, en natuurlijk van de oorlog. De titel Niemandsland verwijst naar de slag bij de Somme, de slag die de meest zinloze slag in al die oorlogsjaren bleek. In de annalen staat vermeld op welke manier de Britse officieren dachten dat zij de Duitsers wel even zouden verslaan.
‘Om 7.20, tien minuten voor de grote aanval, gooiden de Britse kanonnen er een schepje bovenop. Ze opereerden op maximale vuursnelheid. Pas toen de hagel van bommen even ophield kwamen de Britse soldaten overeind. Daarna richtte de artillerie verder naar achteren om hen de kans te geven niemandsland over te steken zonder door eigen granaten geraakt te worden.
Al snel was het duidelijk dat er iets mis was. Duitse kogels en granaten vlogen over de loopgraaf heen. Nerveuze mannen keken elkaar aan en waren beschaamd om hun angst te laten blijken.Op het moment dat het bombardement op hun stellingen even stilhield waren de Duitse soldaten uit hun schuilplaatsen gekomen om achter hun machinegeweren plaats te nemen. Even later hadden ze veel doelwitten om uit te kiezen. De Britse soldaten werden neergemaaid.’
J R R Tolkien overleefde de oorlog, zoals ook de hoofdpersoon uit dit boek. Net als zijn voorbeeld zal ook Adam gaan schrijven.
‘Het bittere verdriet putte hem uit. Hij had niet meer de energie om na te denken, keek alleen maar voor zich uit. Beelden trokken aan zijn geestesoog voorbij: de versplinterde, kapotgeschoten bomen azuurblauwe lucht, de smaragdgroene vleugels van een pagevlinder die een kleine twee meter van hem vandaan over de dorre, ruwe grond fladderde. De vlinder streek neer op de revers van Lukes kakikleurige jasje dat hem nu half camoufleerde.’
Het is een mooie roman, die leest als een trein. Over alles wat je in mensenleven kunt tegenkomen: liefde, jaloezie, macht, rijkdom, misbruik en saamhorigheid etc. Zowel in het normale dagelijkse leven als in een oorlog komt dat allemaal voor.
Op de vertaling heb ik wel wat aan te merken. Als er staat: ‘Dat hoop ik zeker.’ is dat vast een letterlijke vertaling van ‘I sure hope so’. En over een begrafenis: ‘Gelukkig was deze niet luister bijgezet door bulderend kanonnenvuur’. Duidelijk is wat er bedoeld wordt, maar het is geen mooi Nederlands. Dit gebeurt vaker, en dat is jammer.
Voor mensen die weinig tot niets weten over de Eerste Wereldoorlog is het boek van Simon Tolkien een bron van kennis over die periode, zowel over de strijd als over hoe toestand in de wereld was in die jaren.
ISBN 9789044351514 | Paperback | 656 pagina's | Lebowski Publishers | maart 2017
Vertaald uit het Engels door Joost van der Meer en Bill Oostendorp
© Marjo, 26 april 2017
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
De hobbit - graphic novel
of daarheen en weer terug; graphic novel
Tolkien
Illustraties : David Wenzel
“De hobbit” van Tolkien herwerkt tot striproman
Hoe een striproman te recenseren ? Alvast een boeiende vraag waarop ik niet direct een eenduidig antwoord kan geven. Het is alvast niet alleen een commentaar meer bij een geschreven tekst. Ook de tekeningen eisen hier hun aandacht op. Daarin geen specialist zijnde, ben ik hier een beetje afhankelijk van wat anderen daarover te zeggen hebben. De commentaar hierover stamt dan ook voor een deel uit andere recensies, die ik op het internet vond.
In 1978 brachten Jules Bass en Arthur Rambar “De hobbit” van Tolkien naar het witte doek. Helaas voor hen werd deze animatiefilm, vermoedelijk door een gebrek aan veel geld, een grote flop. Ik herinner mij nog vaag de grote affiches aan de cinemazalen in Leuven. De film zelf heb ik nooit gezien.
Mijn eerste echte kennismaking met de wereld van Midden-Aarde buiten Tolkien’s boeken is “De hobbit” als striproman (in het Engels “graphic novel”) in een bewerking door Charles Dixon (bekend van heel wat kinderboeken en strips), met illustraties door David Wenzel (bekend door zijn fantasievolle taferelen en personages in acrylinkt). Naar aanleiding van 50 jaar “De hobbit” verscheen deze vorig jaar voor het eerst in het Nederlands.
Voor diegenen die (nog) niet bekend zijn met deze voorloper van “In de ban van de ring” (voor de filmliefhebbers onder jullie “The lord of the rings” (LOTR), toch even een korte samenvatting van het verhaal. Bilbo Balings is een hobbit, die rustig zijn dagen slijt, tot hij op een dag het bezoek krijgt van Gandalf de tovenaar, en dertien dwergen. Deze zijn op zoek naar een “dief”, die hen kan helpen, de hun ontstolen schat terug te veroveren op Smaug, een woeste draak. Tijdens hun reis naar de Eenzame Berg ontmoeten zij onder meer trollen, aardmannen en elfen, aan wie zij tenslotte met moeite weten te ontsnappen. Zij vinden de schat, bedriegen de draak, die daarop in woede uitbarst, en de in de buurt liggende mensenstad in de as legt. De mensen besluiten daarop de vroeger door hen geholpen dwergen met behulp van een elfenleger aan te vallen. Het draait echter helemaal anders uit wanneer ook een aardmannen- en wolvenleger opduikt. In de hierna volgende slag van de vijf legers, waarin mensen, elfen en dwergen samen de overwinning behalen, sneuvelt Thorin, de leider van de dwergen. Alle ruzies tussen mensen, elfen en dwergen worden bijgelegd, en een deel van de schat wordt gebruikt om de verwoeste stad terug op te bouwen. Bilbo keert terug naar zijn hol, ver weg daarvandaan, in gezelschap van de RING.
De graphic novel is volledig met de hand geschilderd (vandaar dus af en toe ook wel eens buiten de lijntjes), en dit is duidelijk te merken, zelfs voor een leek als ik. De stijl is duidelijk moderner dan de klassieke strips die ik in mijn jeugdjaren las. Over het algemeen worden de goeden “mooier” afgebeeld dan de “slechterikken” (wat is goed ?). Of het tekenwerk voor iedereen aantrekkelijk is, laat ik in het midden. Dat moet men als lezer (en kijker) zelf ervaren. De gecreëerde sfeer sluit mooi aan bij het magisch-fantastische dat wij overal in Tolkien’s volledige oeuvre terugvinden.
De tekeningen zijn duidelijk meer dan alleen maar een illustratie bij het verhaal. De begeleidende tekst is heel uitvoerig, en degenen die denken dit even als tussendoortje te lezen, komen al snel bedrogen uit. De hoeveelheid tekst doet mijns inziens wel af en toe het genieten van de tekeningen in het niet verdwijnen. Maar dat zal de Tolkienfans er zeker niet van weerhouden, dit item aan hun collectie toe te voegen.
Inhoudelijk volgt de strip het boek bijna naar de letter. Ik heb slechts een kleine afwijking gevonden (Elrond wordt voorgesteld als vriend van de elfen, terwijl hij eigenlijk een elf is) maar wie daarover struikelt...
Ik heb alvast van deze bewerking van “De Hobbit” genoten. Of het sneller in de boekenkast van een fan raakt dan van iemand die onbekend is met deze rijk bevolkte fantasy-wereld weet ik niet. Voorkennis hoeft volgens mij niet. De “graphic novel” is tenslotte een genre apart, dat zijn eigen liefhebbers heeft.
ISBN 9789022557075 | Paperback | 133 pagina's | Uitgeverij Boekerij | januari 2011
12 jaar en ouder
© Lezer100, 11 januari 2011
Lees de reacties op het forum en/of reageer: