Simone Lenaerts
De onvervangbare
Citaat van Franc Marc.
Vaak worden verhalen over de wereldoorlogen geschreven in de vorm van een raamvertelling. ‘Opa vertelt’. Zoiets. Nu er nog maar weinig overlevenden over zijn die die jaren aan den lijve hebben ondervonden, vraag ik me af wat voor constructie er in de toekomst gevonden zal worden.
In dit verhaal is Robbie de hoofdpersoon, de ik-verteller. Hij is toneelspeler en worstelt met een monoloog over de SS’er Kurt Gerstein, wiens beslissingen aan de basis van de Jodenvernietiging lagen. Hij experimenteerde met benzinedampen in gesloten vrachtwagens en was betrokken bij het Zyklon B gebruik. Aan de andere kant was hij een soort verzetsman: hij deed zijn best om hetgeen er gebeurde in de kampen wereldwijd bekend te maken, maar men geloofde hem niet.
Om op het toneel deze man duidelijk te zetten als de verscheurde man die hij was, een nazi tegen wil en dank, is bijna onmogelijk denkt Robbie.
Net op dat moment vindt zijn oma dat haar verhaal verteld moet worden. De oorlog was voorbij, het leven nam een nieuwe wending en je zweeg. Maar nu vertelt oma, en geeft zo een antwoord op Robbies vragen. Voor zover dat mogelijk is, want de menselijke aard is ondoorgrondelijk. Hoe komt het dat mensen de strijd aangaan met anderen? Waarom vinden zij het martelen en doden van de ander gerechtvaardigd? Er is geen strikte scheidslijn tussen goed en kwaad. Ook onder de vijand zitten menselijke mensen en ook onder de slachtoffers bevinden zich egoïsten.
Als Lenaerts iets duidelijk maakt in het verhaal is het dat wel.
Het is het verhaal van een moedige vrouw, die als politiek gevangene van de ene gevangenis naar de andere gevoerd wordt, in gevangenkampen belandt, en zowel het goede als het kwade tegenkomt, op haar reis die ongetwijfeld naar het einde had moeten leiden. We weten natuurlijk dat ze het overleefd heeft, maar ze was een onderdeel van de Nacht und Nebelpolitiek, die de nazi’s hanteerden: mensen zonder taal of teken laten verdwijnen. Het is het verhaal van gruwelijke feiten, in een wereld waar een mens geen mens meer mocht zijn.
Waarom Simone Lenaerts gekozen heeft voor deze raamconstructie is duidelijk als ik lees:
‘Voor haar nieuwe roman De onvervangbare liet Simone Lenaerts zich inspireren door de kampervaringen van haar familieleden. `Ik laat zien wat er gebeurt met mensen als ze van de ene op de andere dag uit een gewoon, kleinburgerlijk beschermd milieu worden gerukt en in de maalstroom van de ergste verschrikkingen terechtkomen. ‘
Het is ook het verhaal van een verleden dat gekend moet zijn, door een derde- en straks vierde-generatie. Dat is het belang van de raamvertelling: het laat zien hoe belàngrijk het is dat het verhaal verteld wordt.
ISBN 9789044524093 | Hardcover | 377 pagina's | Uitgeverij De Geus | september 2012
© Marjo, 12 mei 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
