Murphy
Samuel Beckett

Toen Beckett aan Murphy, zijn debuutroman begon te werken moest hij een revolutionair concept in zijn hoofd gehad hebben. De monologue intérieur van James Joyce was jaren eerder het startpunt. Joyce liet Beckett een nieuwe vorm van proza zien. Als Beckett niet zelf ook een genie was, zou hij alleen maar een epigoon van Joyce zijn gebleven, een lot dat hij dan met andere minder gelukkige schrijvers had moeten delen. Beckett was al van vanaf zijn jeugd een eigenzinnig en vastbesloten persoon. Murphy zou Beckett op de kaart zetten en dat deed het ook. Beckett was gefascineerd door beweging en vroeg zich af wat er zou gebeuren als men een mens de vrijheid van beweging zou afpakken, want voor Beckett was de beweging van de mens een illusie wat hij keer op keer in zijn werk feilloos heeft aangetoond.

In deze roman maken we kennis met Murphy een aan lager wal geraakte intellectueel, werkloos en een kamer hurend bij mevrouw Carridge. Zijn kamer is spartaans ingericht met enkel een groot bed, een stoel en het allerbelangrijkste zijn schommelstoel. De schommelstoel vormt de toegang tot een wereld waar Murphy zich echt veilig en gelukkig kan voelen. De grauwe werkelijkheid om hem heen probeert hij zo min mogelijk op te merken.
Toch heeft Murphy nog enige vrienden. Daar hebben we Celia (Miss Counihan), een prostituee die een Mr Kelly verzorgt en haar eenzaamheid probeert te verdrijven door haar vriendschap met Murphy. Maar Murphy is allang voorbij het punt waar vrouwen nog “geluk in het leven” kunnen betekenen. Verder zijn er nog Mr. Neary, Mr Wylie en nog een paar, maar eerst genoemden zijn het belangrijkste. Als Murphy plotseling verdwijnt gaan Celia, Neary en Wylie in conclaaf en proberen Murphy’s verblijfplaats te achterhalen. Murphy is bezig afscheid te nemen van de wereld waar hij vroeger wel van heeft gehouden, maar die nu niet meer aantrekkelijk genoeg is. Hij weet Celia te misleiden, door wel op zoek te gaan naar werk, maar met het plan niet meer terug te komen. Daarvoor heeft hij een zeker Mr. Ticklepenny nodig, een dichter die als verpleger werkzaam is in een psychiatrische kliniek. Hij weet Murphy daar binnen te sluizen, die zich meteen thuisvoelt tussen de “gekken”. Maar dan overschrijdt Murphy een grens waardoor het vroegere leven voor altijd onmogelijk is geworden.

De stijl van deze debuutroman is nog bijzonder beeldend voor een schrijver als Beckett. Zijn latere woordkarigheid (die zou eindigen met een woord) schemert hier al door. Wat meteen opvalt is dat de benadering volstrekt uniek is; nog nooit eerder heeft een schrijver de mens ontdaan van zijn waardigheid en zo naakt tentoongesteld. Murphy is de eerste aanzet van Beckett om de beweging van de mens in te perken. Ook bijzonder is dat Beckett niet voor gewone zwervers heeft gekozen, maar uitgespuugde intellectuelen, waardoor hij de handen vrij heeft om zijn filosofie van het leven uiteen te zetten. Murphy is een mens die zich helemaal uit het leven wil terugtrekken, zelfs alleen in zijn geest wil leven, zijn lichaam is overbodig geworden en hier treedt Beckett in de voetsporen van Plato die vond dat de ziel van de mens die goed is, gekerkerd wordt door het lichaam. Met Murphy heeft Samuel Beckett een hoogst opmerkelijke debuutroman geschreven, dat in 1938 een vreemde eend in de bijt was en ook nu nog niks van zijn scherpte, diepgang en kracht heeft verloren.

ISBN 9789021494500 | Paperback | 206 pagina's | Querido | 1967
Vertaald door F.C. Kuipers

© Roel, november 2007

Lees de reacties op het forum en/of reageer: