Schaduwliefde
Ruta Sepetys

De NKVD als organisatie bestond van 1917 en was verantwoordelijk voor de binnenlandse veiligheid (opsporing van "vijanden" in het binnen- en buitenland). Het was een van de machtigste staatsorganen van de Sovjet-Unie. Die natie had in 1939 de Baltische provincies ingelijfd en vanaf die tijd was de NKVD bezig met het deporteren van de intellectuelen uit de gebieden die wij nu kennen als Estland, Letland, en Litouwen. De vijftienjarige Lina is een van de slachtoffers van deze schoonmaakactie. Net op het moment dat ze haar toelatingspapieren tot de kunstacademie heeft gekregen wordt ze ruw uit haar vertrouwde wereldje weggeplukt en begint ze aan de lange reis door Noord-Europa en Azië. Lina’s vader wordt van hen gescheiden, later horen ze dat hij in een gevangenkamp zit. Lina wordt met haar moeder en broertje het huis uit gesleurd.

‘We hebben meer tijd nodig. Morgen zijn we klaar.’ zei moeder.
‘Twintig minuten – of jullie maken de ochtend niet meer mee,’ zei de officier.
‘Alstublieft, niet zo luid. Ik heb kinderen,’ fluisterde moeder.
‘Twintig minuten,’ blafte de officier. Hij gooide zijn brandende sigaret op onze schone huiskamervloer en trapte hem met zijn laars uit in het hout.
Wij stonden op het punt zelf zo’n sigaret te worden.’

Het is het begin van een ongelooflijke reis, in gezelschap van vele andere mensen uit Litouwen, steeds weer naar een andere plek, waarbij ze hun best doen bij elkaar te blijven. Ook al zijn niet alle mensen even aardig en zitten er ook mensen tussen die hun ware egoïstische aard nu laten zien, deze mensen kennen ze tenminste. De streken worden onherbergzamer, nog kouder, er is nog minder voedsel. Ze moeten werken in onmogelijke omstandigheden, voor driehonderd gram brood per dag. Niet werken, omdat je bijvoorbeeld ziek bent, betekent ook geen brood.
Lina probeert zich overeind te houden door te tekenen, maar die tekeningen moeten geheim blijven, ze moet ze verstoppen. Toch wordt haar talent ontdekt en levert het later nog enig voordeel op. Al die tijd proberen ze ook hun vader te bereiken, maar of dat lukt weten ze niet. Het zijn tijden waarin men afhankelijk is van de goede wil van de Russische soldaten, die het eerder leuk lijken te vinden de arme vrouwen en kinderen te vernederen of erger.

Dit verhaal is fictie, het leest als een roman, waarin de liefde niet ontbreekt, maar eerst en vooral is dit het waargebeurde verhaal van vele miljoenen mensen, die omdat ze arts, beroepsmilitair, schrijver, bibliothecaresse of iets dergelijks waren, gedeporteerd werden toen de Sovjet-Unie hun landen inlijfden. Ook Finland viel hier gedeeltelijk onder. Twintig miljoen mensen werden door Stalin tijdens zijn schrikbewind vermoord. Degenen die het overleefden kwamen bij hun terugkeer tot de ontdekking dat de Russen al hun bezittingen hadden geconfisqueerd. Niets hadden ze meer. En er over praten konden ze niet. Ze werden beschouwd als criminelen, en konden om het minste weer op transport gesteld worden.
Dit boek vertelt een verhaal dat niet verteld zou mogen worden. Enerzijds omdat de Russen deze feiten niet erkennen, anderzijds omdat dit soort dingen niet zouden mogen gebeuren. Maar we weten het...

ISBN 9789048809011 | Hardcover | 368 pagina's | Dutch Media Uitgevers | april 2011
Met kaarten die de reis aangeven, en een nawoord door de schrijfster.

© Marjo, 22 mei 2011