Per Petterson
Ik vervloek de rivier des tijds
Na dit bericht besluit ze een paar dagen naar 'huis' te gaan. Ze zei nog steeds 'naar huis' als ze het over Denemarken had, met name over het plaatsje waar ze vandaan kwam, helemaal in het noorden van dat kleine land, hoewel ze nu al bijna op de kop af veertig jaar in Noorwegen, in Oslo woonde.
Ze wilde, tot teleurstelling van Arvids vader alleen gaan. Het kwetste hem dat ze niet samen met hem dit bericht wilde verwerken.
Arvid hoort via zijn broer dat zijn moeder ziek is en naar hun zomerhuis in Frederikshaven, Denemarken is vertrokken. Twee dagen later komt Arvid aan in het plaatsje, hij gaat naar het huisje, ziet zijn moeder... en ondanks dat hij zeker wist dat hij naar haar toe was gegaan omdat ze ziek was is het eerste wat hij zegt tegen haar: 'Mamma, ik ga scheiden'.
Vroeger hadden moeder en zoon een band. Beiden waren gek op lezen, op literatuur, en op films. Maar dan komt de dag dat Arvid haar vertelt dat hij stopt met zijn studie en wel omdat hij lid van de communistische partij was geworden en campagne voerde om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk leden industriearbeider werden. Hij zou zelf ook aan de lopende band gaan werken om het ideaal te verdedigen. Zijn moeder gaf hem een klap in z'n gezicht en noemde hem 'Een stomme idioot'. Daarna voelde Arvid zich alleen, hij voelde dat zijn moeder aan hem twijfelde "Ik had het te makkelijk gehad, vond ze, zo zat het leven niet in elkaar, zei ze, en zo moest het leven ook niet zijn."
In het zomerhuis praten Arvid en zijn moeder nauwelijks met elkaar. Moeder wil duidelijk alleen zijn en Arvid heeft daar moeite mee. Hij wandelt wat rond, vervalt in mijmeringen en herinneringen aan vroeger. Aan de tijd dat hij fanatiek Maoist was, idealen had, hoe vreemd het was om tien jaar later met dezelfde mensen te demonstreren tegen de slachting op het Tiananmenplein. Hij denkt aan zijn moeder en zijn zes jaar geleden overleden broer.
Af en toe spreekt hij zijn moeder wel maar in feite laat ze duidelijk merken dat ze het niet prettig vindt dat hij er is. Dat is goed voor te stellen want Arvid gedraagt zich als een klein kind. Hij wil aandacht van zijn moeder en dat is iets wat zij op dat moment even niet kan geven. Arvid toont geen enkel begrip voor zijn moeder. Buurman Hansen laveert een beetje tussen beiden in. Hansen is een goede vriend van moeder, ze kent hem haar hele leven. Met hem had ze af en toe willen optrekken, niet met een zoon die zwelgt in zelfmedelijden.
Dit boek viel mij na het prachtige boek Paarden stelen erg tegen. Ik vroeg me na lezing af, wat heb ik nu eigenlijk gelezen? De personages bleven op afstand. Je kon met niemand meevoelen. Moeder en zoon hadden ook twee mensen kunnen zijn die elkaar daar ontmoet hadden. Arvid gedraagt zich als een dreinend kind. Op gegeven moment stapt hij uit een taxi en begint te huilen, met zijn handen bonkend op het dak van de taxi. Moeder, buurman Hansen en de taxichauffeur staan er een beetje schutterig maar vooral gegeneerd naar te kijken. Maar vooral de vraag, Wat moet ik met dit verhaal? bleef hangen. Wat heb ik nu gelezen? Inwendig denk ik, niets, ik heb niets gelezen. Ik heb gelezen over twee mensen, de een gaat scheiden, de ander is ziek en gaat misschien dood en voor de rest is er niets. De personages leven niet, ik zie ze niet voor me, je voelt geen medelijden, geen mededogen, helemaal niets. Hooguit een lichte afkeer over het gedrag van Arvid, maar zelfs dat was niet vervelend genoeg om het je te blijven herinneren. Er is geen spanningsboog, alleen een voortkabbelen van een verhaal dat nergen toe leidt.
Het zal wel aan mij liggen want Petterson heeft met dit boek de belangrijkste Scandinavische literaire prijs gewonnen, die van de Noordse Raad.
ISBN 9789044514612 | Hardcover | 249 pagina's | Uitgeverij De Geus | maart 2010
Uit het Noors vertaald door Paula Stevens
© Dettie, 28 juni 2010
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
