Murat Isik

Toon alleen recensies op Leestafel van Murat Isik in de categorie:

Murat Isik op internet:

http://www.muratisik.nl

Categorie: Recensies Volwassenen

Wees onzichtbaar
Murat Isik

Als een klasgenoot hem vraagt wat zijn naam, Metin Mutlu, betekent, antwoordt hij: ‘Standvastig Gelukkig.’ Wie het verhaal van de Turkse Metin eenmaal kent, weet hoe misplaatst die naam is. Gelukkig is hij niet, en standvastig zijn is ook niet echt een van zijn sterke kanten.
Onzichtbaar zijn, dat leert hij vrij snel.

Zowel thuis als op school heeft hij het niet getroffen. Als hij thuis duidelijk aanwezig is, is de aandacht die hij van zijn vader krijgt niet bepaald prettig. Meestal wordt hij genegeerd.
Metin, zijn zus en hun moeder waren dan ook helemaal niet welkom in het leven van Harun Mutlu. Hij is een enorm egocentrische man, geeft ook volmondig toe dat hij nooit had moeten trouwen, maar eist wel van zijn vrouw - 'vogelbrein' noemt hij haar - dat ze altijd voor hem klaar staat. De gezinshereniging in Amsterdam kwam alleen tot stand omdat hij als hoofd van het gezin wèl in aanmerking kwam voor een woning. Voor zijn vrouw en kinderen was het de hemel op aarde na drie maanden in Hamburg vrijwel op straat geleefd te hebben, daar waar hij hen achtergelaten had.
Maar ze moeten er flink voor ‘betalen.’ Harun leidt zijn leven zoals hij dat zelf wil, en bekommert zich niet om zijn gezin, dat maar moet zien hoe ze de boodschappen betalen.

Metin was vijf toen hij in 1983 in de Fleerde, een van de Bijlmerflats, terechtkwam. Met zijn talenknobbel is de basisschool niet zo’n probleem. Dat komt pas als hij – min of meer gedwongen door zijn ouders – het VWO gaat bezoeken. Vanaf de eerste dag werd hij gepest, vernederd tot op het bot. Is hij thuis op zijn hoede voor zijn vader op school is Dino, de grote donkere jongen met de vervormde mond zijn kwelgeest. Wees onzichtbaar…

Reeds in het debuut van Murat Isik was duidelijk dat deze schrijver de gave van het vertellen van verhalen in de genen heeft. Deze lijvige roman over het leven van een Amsterdamse Turk (Zaza-Turks eigenlijk) bevestigt dat. Het is geen enkel probleem dat het een verhaal is van bijna 600 pagina’s. Integendeel zelfs. Het relaas van het opgroeien van de jongen in een wijk met veel import is kleurrijk, en geeft een duidelijk beeld van dit stukje Amsterdam. Ieder aspect dat bij het opgroeien in die jaren hoort komt aan bod. En we lezen over de ramp in 1992, over de wederopbouw, en intussen volgen we de wederwaardigheden van het gezin Mutlu, dat de aanvankelijke armoe weet te ontgroeien. Ook Metin weet zich te ontwikkelen, al heeft hij nog enkele jaren nodig voor hij zover is dat hij zijn eigen keuzes maakt.

Isik rekent met dit boek af met vooroordelen. Het is niet je afkomst die bepaalt wie je bent of hoe je behandeld moet worden: ieder mens moet beoordeeld worden op zijn daden.
Behalve het verhaal van een opgroeiende jongen is dit boek het verhaal van de Bijlmer en dat van een veranderende maatschappij.
Het moge duidelijk zijn dat het verhaal gebaseerd is op de eigen jeugd van de schrijver.
Een weergaloos boek!

Murat Isik (İzmir, 1977) is een Nederlandse schrijver en jurist van Zaza-Turkse afkomst. Isik studeerde rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Amsterdam en San Francisco State University. In 2011 kreeg hij de El Hizjra Literatuurprijs voor het korte verhaal 'De laatste reis'. In 2012 kwam zijn eerste roman uit 'Verloren Grond', waarvoor hij de Bronzen Uil Publieksprijs kreeg.

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

Verloren grond
Murat Isik

Wat een verhaal! Na afloop sla je het boek dicht en moet het allemaal even bezinken. Het is prachtig en heftig.

Het verhaal wordt verteld door Mehmet en het begint vanaf het moment dat hij dertien jaar was en in Sobyan een klein dorp in Oost-Tukije woonde. Mehmet vertelt hoe hij zijn naam te danken heeft aan een leraar die de kinderen Turks leerde spreken en schrijven. Mehmets oorspronkelijk naam, Miran, was te buitenlands voor iemand die Turks leerde. - Zijn moeder is woedend en zal, als enige, hem ook Miran blijven noemen. - Selim, Mehmets zachtaardige vader berust echter in de mening van de leraar en Mehmet zal hij voortaan heten.
Anderhalf jaar later is de leraar verdwenen en er komt geen nieuwe. Het maakt Mehmet niet zoveel uit, hij wil net als zijn vader, herder en verhalenverteller worden. Hoe anders zal het allemaal lopen...

De lieve, vriendelijke Selim breekt namelijk zijn been en omdat er in het kleine dorp Sobyan geen arts is, spalkt de slager, Atilla, zijn been. Deze slager staat bekend om zijn wreedheid. Hij spalkt het been van Selim bewust verkeerd wat tot gevolg dat heeft hij gangreen oploopt. Het been moet eraf. En daardoor verandert alles in het rustige, prettige leventje van Mehmet.
Hij ziet hoe zijn bijdehante, opgewekte, liefdevolle moeder verandert in een stuurse, altijd mopperend vrouw. Het mooie, hechte, liefdevolle huwelijk lijdt enorm schade door de gebeurtenis. Mehmet voelt een diepe medelijden voor zijn vader maar durft dat nauwelijks te tonen. Evenmin durft hij het voor zijn vader op te nemen als zijn moeder weer tekeer gaat tegen haar man, iets waar hij dan later weer spijt van heeft.
De vriendelijke, openhartige Selim is veranderd in een stille, in zichzelf gekeerde man die geen enkel verhaal meer vertelt. Omdat Selim zich nu moet voortbewegen op krukken kan hij niet meer voor zijn dieren zorgen en Mehmet vertelt hoe die verschrikkelijke slager hun huis binnenloopt en vraagt, zoals hij al jaren vraagt, of vader Selim zijn vee wil verkopen aan hem, met dat kreupele been kan hij toch niet meer voor zijn dieren zorgen...
Opnieuw zegt Selim nee totdat het water hem aan de lippen stijgt. Hij moet zijn gezin in leven houden. Het vee wordt toch verkochtaan Atilla en de naïeve Selim gelooft Atilla als hij zegt dat Selim over een paar dagen zijn geld krijgt...

Het gezin verhuist naar het onooglijke geboortedorp van Selim, waar hij een stuk land heeft. De bevolking zit echter helemaal niet te wachten op Selim en zijn gezin. Opnieuw krijgen ze te maken met een zeer wraakzuchtige en hardvochtige man genaamd Wusar.
Het bizarre is dat Selim op de meest ongelukkige momenten op zijn strepen gaat staan. De altijd goedhartige, vreedzame oplossingen zoekende man weet van geen wijken in de meest gevaarlijke situaties. Mehmet bidt inwendig dat zijn vader nu niet halsstarrig blijft vasthouden aan zijn ideeën maar helaas, dat doet hij wel. De spanning loopt enorm op en escaleert uiteindelijk.
En dan begint de aarde te beven en verandert Mehmets leven opnieuw totaal...

Juist omdat het verhaal vanuit het gezichtspunt van een jongetje verteld wordt, is het zo ontroerend en aangrijpend. Mehmet wordt constant heen en weer geslingerd tussen de liefde voor zijn ouders en de werkelijkheid in allerlei opzichten. Hij mag mee naar het ziekenhuis en hoewel Mehmet bijna net zo hardt lijdt als zijn vader omdat die zo'n pijn aan zijn been heeft, vindt hij het ook enorm fijn dat hij eindelijk eens naar de stad mag. Later probeert hij zijn vader te helpen en hij voelt zich bijna verscheurd van verdriet als de man onderuit glijdt met zijn krukken in de stal. Maar ook is er het dubbele gevoel dat hij niet begrijpt dat zijn vader niet door heeft dat hij niet in de stal kán lopen met die krukken.
Eén keer durft hij het op te nemen tegen het net zo wrede zoontje van de slager, hij voelt een woede die hem enorme kracht geeft maar halverwege slaat de angst weer toe en is de lef tot zijn ellende weer over. De slagerszoon slaat hem helemaal in elkaar. Toch heeft Mehmet ook medelijden met die jongen. Je zal maar zo'n vader hebben, denkt hij soms.
Ook later in het andere dorp laat Mehmet ons meeleven met zijn liefde en heimelijke bewondering voor zijn stoere, sterke, niemand vrezende broer Yusuf. Tegelijkertijd weet Mehmet dat hij zelf veel meer op zijn vader lijkt en liever de confrontatie niet of veel vriendelijker aangaat. De dreigende houding van zijn broer jaagt hem namelijk ook angst aan.
Het is een constante innerlijke strijd die Mehmet voert, niet wetend welke partij hij moet kiezen, niet wetend wat het beste zal zijn. Soms geeft hij bijna tot zijn eigen schrik wél zijn mening en advies en is daarna opnieuw vol twijfels, hij is dan blij en angstig tegelijk als die mening opgevolgd wordt. Stel dat het goed gaat, stel dat het mis gaat...
Je leest het verhaal met verbijstering, ontroering, bewondering, meeleven en wat al niet meer. Je zou willen dat je Mehmet kende en tegen hem kon zeggen, je doet het goed, alles komt goed, je bent een goed kind. Twijfel maar niet meer. Gelukkig is zijn vader er nog die, ondanks zijn eigen ellende, de kracht van zijn zoon wel inziet.

Murat Isik heeft met dit boek een prachtig beeld geschetst van het leven in Oost Turkije met al zijn positieve en negatieve kanten. De hartverwarmende omgang van mensen met elkaar, het altijd klaar staan voor vrienden en familie, de zorg voor elkaar is fantastisch om te lezen. Maar ook de minder prettige kanten worden belicht en die verbijsteren je soms.
Murat Isik heeft met dit boek een heel mooi debuut geschreven, hopelijk volgt snel een nieuw boek van deze rasverteller.

ISBN 9789041415721 | Paperback | 374 pagina's | Uitgeverij Anthos | 2012

© Dettie, 18 maart 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

Verloren grond
Murat Isik

De dertienjarige Mehmet, voorheen Miran, groeit op in een geïsoleerd dorpje in Oost Turkije. Hij komt uit een hecht gezin, met een vrolijke verhalen vertellende vader, een warme, sterke moeder, een lief, vrolijk zusje, en een broer die zich wat aan het los maken is van het gezin en zijn heil in de grote stad zoekt. Ondanks het achtergebleven gebied waarin de familie leeft, en het gebrek aan goede scholing, heeft de familie al met al toch een behoorlijk vredig leven, al heeft het gezin al de nodige klappen doorstaan, doordat er drie kinderen zijn overleden.
Maar het noodlot slaat nog verder toe, en blijft toeslaan. Deze keer wordt het onheil echter niet veroorzaakt door het lot waar niemand de hand in heeft, maar door mensen. Tot twee keer toe is een kwade genius de aanstichter van het kwaad. De eerste is de slager Atilla uit het dorp Sobyan, en de is tweede Wusar, de zoon van de Muthar van het geboortedorp van Mehmets vader. Beide mannen richten groot kwaad aan, en drijven de familie uiteindelijk weg van de grond waar ze woonden en hun wortels hadden. Ook de vader van Mehmet, die door alle rampspoed veranderd is van een vrolijke man vol verhalen in een stille, teruggetrokken man die nauwelijks nog initiatief toont, doet door zijn koppigheid om bijna obsessief vast te houden aan het enige wat er nog over is, de zaak niet bepaald goed. Zijn vasthoudendheid, waarbij je je in beginsel ook nog wel iets bij voor kunt stellen brengt uiteindelijk zijn hele gezin in gevaar. Al kun je hem dat al lezend niet eens al te veel kwalijk nemen. In oorsprong is het een lieve veel te goedgelovige man, die héél veel onrecht is aangedaan. De scene waarmee het boek opent zal ik wat dat betreft niet snel vergeten.
Als je de verschrikkingen in het boek optelt verwacht je een zwaar en donker boek, maar het boek is warm van toon, mooi van taal, en ondanks alle ellende heeft iets lichts in zich. Én het is een echt verhalenvertellersboek. Wat klopt met de inhoud, want het verhaal wordt verteld door Mehmet, die net als zijn vader schaapherder en verhalenverteller wil worden. Schaapherder is na de daden van slager Atilla niet meer mogelijk, maar verhalen vertellen kan Mehmet gelukkig nog steeds.

Wat fijn dat er af en toe zulke mooie lekker leesbare debuten verschijnen, en wat een verrijking op wat er al aan goede oorspronkelijke Nederlandse schrijvers is, als dat óok door schrijvers gebeurd die hun roots deels elders hebben. Ik vond het een veelbelovend mooi geschreven debuut. Het verhaal is losjes geïnspireerd op de familiegeschiedenis van de schrijver. Ik weet dat het voor het boek niet uit maakt wat er nu precies waar is of niet, maar toch ontkom je al lezend niet aan de vraag; welk deel dan? Er is eigenlijk geen enkel fragment, ook niet in afgezwakte mate, wat je een gezin toe zou wensen. Maar het heeft wel een heel mooi boek opgeleverd. Terecht dat dit boek op de longlist van de Academicaprijs staat. Een naam om in de gaten te houden... Murat Isik

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

Verloren grond
Murat Isik

‘Merhaba Mehmet,’ zei Orhan. ‘Wat ben je aan het doen?‘ (--)
‘Ik…ik ben aan het schrijven,’ zei ik.
‘Ja, dat zie ik,’ zei hij lachend. ‘Word je soms ook verhalenverteller, net als je vader?’
Ik keek naar mijn schrift, naar de zinnen die ik had opgeschreven en liet de woorden van Orhan tot me doordringen. Verhalenverteller. Net als mijn vader. Ik zag ineens meester Zengin weer voor het schoolbord staan. ‘Maak lange zinnen, Mhemet,’ zei hij. ‘Vertel meer, maak er een verhaal van. Ik weet dat je het kan!’

Het lijkt een idyllisch leven in dat dorpje in Oost-Turkije, in de jaren vijftig en zestig. In het van oorsprong Armeense dorp wonen nu de alevistische Zaza’s, een volk met een eigen taal en cultuur.
Miran is de jongste zoon in het gezin van herder en verhalenverteller, de dengbeij. Er is nog een oudere broer, Yusuf en een jonger zusje Elida. De idylle is schijn, bestaat slechts in het hoofd van de jongen, die immers de grote wereld niet kent. Hij ziet niet hoe hard het bestaan is.
Het is een achtergebleven gebied, er zijn geen moderne communicatiemiddelen. Een mobiele telefoon zou er niet eens werken. Maar Miran is tevreden: hij helpt zijn vader en zijn droom is om ook herder en verhalenverteller te worden. Even lijkt het er op dat de beschaving toch komt: er wordt een Turkse leraar aangesteld. Maar die houdt het slechts anderhalf jaar vol; alles gaat weer naar het oude. Later zal blijken dat Miran net genoeg Turks heeft opgepikt om het elders in het land te kunnen redden. En hij kan lezen, ook een groot goed. De leraar heeft er voor gezorgd dat hij geen Miran meer heet: Mehmet is een fatsoenlijke Turkse naam. Alleen zijn moeder zal de oude naam blijven gebruiken.
Het rustige leventje wordt ruw verstoord als vader Selim zijn been breekt en te maken krijgt met de wraak van de enige man in het dorp die men alom vreest: de slager spalkt zijn been verkeerd, en dat zal moeten worden afgezet. Selim kan zijn vee niet meer verzorgen en verkoopt het aan de slager. En terwijl het hele dorp weet wat voor een schurk die man is, blijft Selim geloven dat hij het geld wel zal krijgen. Hij gaat immers verhuizen en heeft het nodig. Ze vertrekken naar het geboortedorp van Selim. Maar ook dat is een besloten gemeenschap, en het gezin wordt niet met blijdschap ontvangen…

Dit is het actuele verhaal, maar doordat Selim verhalenverteller is, wordt ook het verleden erbij betrokken, zoals de Eerste Wereldoorlog. En we maken de aardbeving van 1966 mee.
Het is geen autobiografie, maar de schrijver verklaart in het nawoord dat hij goed geluisterd heeft naar de verhalen die zijn familie vertelde. Maar zelfs al is zijn vader niet de dengbeij zoals de vader in het boek, het talent heeft deze schrijver zeker!
Het boek geeft een beeld van het harde, maar in de ogen van de jongen gelukkige leven in Oost-Turkije, in een tijd dat wij in het Westen de eerste stappen zetten naar een maatschappij met overvloed.
Het is een heerlijk verhaal, meeslepend zonder een tranentrekker te worden. Een debuut dat naar meer smaakt!

Lees de reacties op het forum en/of reageer: