Een jongensvriendschap
Michiel Heyns

Op de dag dat Simon, de verteller, zijn vroegere dorpsgenootje Fanie weer ziet, stormen de herinneringen op hem af. Simon groeide op, als zoon van de rechter, in het voornamelijk blanke Afrikaner dorp Verkeerdespruit. Fanie van den Bergh kwam in 1962 in het plaatsje wonen toen hij negen was. Fanie was een gewone, magere, armoedig geklede jongen. Het enige bijzondere aan hem was dat hij geen broertjes of zusjes had en soms een epilepsie-aanval kreeg.
Simons moeder gaat in haar hoedanigheid als secretaresse van de Oranje Vrouwenvereniging bij de nieuwkomers op bezoek en daardoor weet Simon dat de Van den Berghs erg arm zijn. Om te laten zien dat hij hogere normen hanteerde dan de rest van Verkeerdespruit biedt Simon zijn luxe witte boterham aan in de schoolpauze. Maar Fanie eet liever vetkoek, de armeluiskost. Simon helpt Fanie met rekenen en lezen maar een groot intellect is Fanie niet, sterker gezegd, Fanie is een hopeloos geval. Fanie is geen prater en de jongens hebben verder weinig contact met elkaar.


Nu, jaren later, zit Simon op het snobistische Westley College en Fanie op de ambachtschool. De scholen moeten die dag tegen elkaar tennissen. Simon ziet tot zijn schrik die dag Fanie uit de bus stappen en wenst ter plekke dat Fanie hem niet herkent, maar Fanie stapt op hem af alsof ze oude vrienden zijn. Het enige wat Simon daarna hoopt is dat zijn schoolgenoten niets van het gesprek zullen opvangen. Hij wil voor hen niet weten dat hij bij Fanie in de klas zat, hij schaamt zich voor de armoedige 'simpele' Fanie.
De hele ontmoeting met Fanie is aanleiding om terug te denken aan alle bijzondere dorpsgenoten. Het was zo'n dorp waar iedereen elkaar kende. Daar woonde bijv mevrouw Opperman, de enorm puriteinse vrouw die bijna alles onfatsoenlijk vond zoals Steve de stoere motorrijder uit Johannesburg die dankzij de starre en bizarre denkwijze van deze vrouw snel het dorp weer uitgewerkt werd. Steve was de enige man die echt aardig tegen Fanie was. Ook Bettie van de telefooncentrale en andere bijzondere dorpelingen zoals de homoseksuele Klassie Vermaak komen weer in zijn herinnering bovendrijven. Dit alles omdat Fanie in enkele zinnen de hele wereld van vroeger weet op te roepen.
En nu moeten Simon en Fanie tegen elkaar tennissen. Simon is de gedoodverfde winnaar, maar Fanie haalt hem uit zijn spel. Fanie maakt iets los bij Simon wat hij niet wilde laat staan verwacht had.

Het verhaal over de vriendelijke, licht hautaine Simon en de stakkerige, naïeve Fanie wordt droogkomisch verteld. Fanie is wie hij is, zonder enig vals sentiment, zonder bijbedoelingen, zonder oordelen. Simon 'de wijze' voelt zich in het nauw gedreven door dit gedrag. Hij is de directheid en openheid die Fanie toont helemaal ontwend tussen zijn huidige elitaire schoolgenoten.  Toch blijkt dat Fanie, juist door zijn open houding, vroegere gebeurtenissen op zijn plek weet te zetten.

De schrijver weet een sfeer op te roepen waardoor je de personages voor je ziet. Zowel de jongetjes Simon en Fanie met hun klasgenootjes als de dorpsbewoners, als de latere, oudere Fanie en Simon. Ook de dorpsgeest, de bekrompenheid en benauwdheid die, ondanks de plezierige jeugd die Simon en Fanie hadden, toch ook meespeelt in hun latere leven. De passant Steve blijkt een grotere rol in beider leven gespeeld te hebben dan vermoed.
Als je het boek uit hebt lijkt het alsof je zelf even in het dorp gewoond hebt. Het is een prachtig verhaal dat met humor en mededogen gebracht wordt en je niet snel loslaat. Het blijft nog een tijdje in je hoofd voortleven...

ISBN 9789046811962 | Paperback | 286 pagina's | Nieuw Amsterdam | februari 2012
Mooi vertaald door Rob van der Veer

© Dettie, 18 maart 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer: