Martin Amis
De pijl van de tijd
Achterstevoren
"Bij hun laatste afspraakje zijn John en zuster Del Puablo naar het Metropolitan Museum gegaan….Evenals literatuur lijken schilderijen te zinspelen op een omgekeerde wereld waarin om zo te zeggen de pijl van de tijd de andere richting uitgaat. De onzichtbare snelheidslijnen doen denken aan een nieuwe samenhang van volgorde en ontwikkeling." (Hoofdstuk 3) De tekst op de achterflap: "In De pijl van de tijd zit de verteller gevangen in het lichaam van een nazi-arts. Door de ogen van de verteller volgen wij diens leven vanaf zijn dood tot aan zijn geboorte in 1917. Niet alleen worden de gebeurtenissen chronologisch achterstevoren verteld, ook iedere handeling en dialoog loopt van achteren naar voren, als een film die teruggedraaid wordt. Zo zoeft de lezer een vreselijk geheim tegemoet." Dat kun je wel zeggen ja… De recensist van de Volkskrant omschreef de roman als volgt: "Boeiend, uiterst knap en wederom controversieel". Ikzelf zou daar schrijnend aan toe willen voegen.
Ingenieus
In het begin is het boek vooral grappig en knap geschreven. Alles wordt consequent chronologisch gezien verkeerd om verteld. Dit geeft heel leuke effecten: denk bijvoorbeeld aan de milieuvervuiling, de mensen doen er eindelijk wat aan om het te verminderen (steeds minder auto’s, ze leveren hun tv’s in, etc.) Voedsel tot je nemen wordt een moeizaam proces (het begint op het toilet via het bord waar het weer in elkaar gezet wordt, tot de potten op de schappen van de winkel en je wordt er nog voor betaald ook!! Denk daar maar eens over na). Dialogen zijn twee keer te lezen, een keer in de volgorde waarin ze geschreven zijn, daarna nog in een keer in ‘onze’ volgorde, dus achterstevoren. De film van het verhaal laat zicht steeds van twee kanten zien. Ik vroeg me tijdens het lezen regelmatig af hoe Amis het boek heeft geschreven. Heeft hij het verhaal eerst bedacht en het daarna omgekeerd of is hij gaan schrijven in de volgorde waarin het boek is gepubliceerd?
Schrijnend
Na verloop van tijd is het grappige er wel van af en sleept het verhaal zich enigszins voort, het suddert. Maar dan doet de oorlog zijn intrede en blijkt Tod Friendly een nazi-arts te zijn (de flash backs/forwards geven al angstige dromen en een slecht geweten bij vlagen). Zonder te veel van het vervolg prijs te geven, kan ik wel zeggen dat het boek wrang, pijnlijk en schrijnend wordt. Achterste voren moorden de Nazi’s de Joden niet uit, maar creëren ze het Joodse ras juist uit vlammen, gas en lucht in ovens… De metafoor van de pijl komt terug in hoofdstuk zes waarin Amis schrijft over het station van Treblinka: "Maar de tijd had geen pijl, hier niet…..Een oord zonder tijd." Door de wereld op zijn kop te zetten confronteert hij de lezer (vanuit een gewaagd perspectief) weer met de gruwelen van WO II. Het zet je aan het denken….
ISBN 9789025499525 | Paperback | 164 pagina's | Pandora Uitgeverij | 1999
© Sjosque, april 2005
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
