De laatste Aedema
Marjolijn van Heemstra

‘Als je moest kiezen tussen iemand die ergens bij hoort of helemaal op jezelf leven, op je eigen manier, wat zou je dan kiezen?’

Loina Aedema is de laatste barones uit een zeer oud adellijk geslacht. Al zou ze nog tien zonen krijgen, een vrouw kan de titel niet over laten erven. Omdat ook haar enige oom geen nageslacht heeft, vormde dit voldongen feit een schaduw in het leven van haar grootvader, die haar opgevoed heeft in de oude traditie: noblesse oblige.
Dit axioma probeert Loina dan maar waar te maken door met haar vriend Konstant in een jongerenvereniging voor adellijken, de JAVU, samen te werken aan een nieuwe generatie, die de oude waarden uit wil dragen.

‘Later vertelde hij (=grootvader) me dat hij in een documentaire over insecten had gezien dat mieren hun vertrouwde wegen naar het nest blijven lopen, nog  lang nadat het nest is verwoest.
Alles, zei hij, alles doen ze hetzelfde, terwijl de context allang verdwenen is.’’

Als haar grootvader sterft, belandt Loina in een crisis. Na enkele maanden rusteloos dwalen besluit ze terug te gaan naar waar het voorouderlijk huis staat. Het is niet meer van de familie, Loina woont al haar hele leven in Rotterdam, maar er is nog wel een nazaat van de familie die - ook al eeuwen lang - altijd voorzien heeft in tuinmannen en dienstmeisjes. Fluit is eveneens de laatste van zijn geslacht, en al zeer bejaard.
Hij is blij met Loina’s komst, want voor hij sterft wil hij de grafkelder, die slecht bijgehouden is, op orde hebben: iedere voorouder moet met het eigen skelet in de grafkelder bijgezet zijn.

Hij vertelt Loina dat er een probleem is: haar overgrootmoeder ontbreekt. Zij weet niet beter dan die Loina (alle eerstgeboren vrouwen heetten Loina; de verdwenen Loina is de 31e ; ‘onze’ Loina de 32e) gestorven is aan de bof, maar dat blijkt niet het geval. Ze is weggelopen! En haar grootvader heeft het nooit geweten.
Loina heeft weer een doel in haar leven: ze zal Fluit helpen zijn levenswerk te voltooien, en daarvoor haar voorouder vinden, met wie ze zich gaandeweg steeds meer verwant voelt. Zij is een spiegel voor haar en tegelijk een evenbeeld. Heeft zijzelf immers niet eenzelfde twijfel aan het bestaan?
Ze staat voor de keuze: de familie laten voor wat ze is, en met Konstant de nieuwe weg inslaan; of  een weg volgen zoals haar overgrootmoeder die vóór haar ging.
De keuze is al niet makkelijk, en dan komt er ook nog een raadselachtige jonge man op haar pad. Dawud heet hij, en hij beweert dat het niet belangrijk is wat zijn achtergrond is of waar hij vandaan komt. Men moet hem maar nemen zoals hij is.
Dat geeft het verhaal een nieuwe dimensie. Hier is iemand die zegt dat de oude adellijke verplichtingen niets waard zijn.

Dat Marjolijn van Heemstra haar verhaal later een heel verrassende wending geeft die eigenlijk deze mening op losse schroeven zet, doet er niet toe. Het is gezegd. En er wordt heel veel gezegd in dit meeslepende verhaal, dat nog lang in je hoofd blijft hangen.
Het zit uitstekend in elkaar, en het feit dat de dialogen niet te onderscheiden zijn van de gedachten die de personages hebben, maakt dat je er als lezer nog dichter bovenop zit. De spanningsboog, er is immers een verdwenen lijk, verhoogt je leesplezier.
Dat de schrijfster zelf zo’n laatste telg is -  en haar naam even in het boek laat klinken -,  is waarschijnlijk debet aan dit boek dat het thema van alle kanten bekijkt. Ik heb er van genoten. En geleerd.

ISBN 9789023471349 | Paperback | 254 pagina's | De Bezige Bij | september 2012

© Marjo, 10 februari 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer: