Een onschuldige familie
Marijke Spies

Het verhaal over de familie Elling begint in 1922, en eindigt in 2003. 
Cornélie is de moeder van drie zonen: Jaap is de degelijke die het familiebedrijf draaiende zal houden, en zal trouwen met Marietje. Bert is afgestudeerd in Leiden, heeft een voorliefde voor raceauto's en vindt een baan bij Fiat in Turijn. Als ontwerper, en later als coureur.
Willem de jongste, heeft die zomer zijn eerste homoseksuele ervaring en krijgt zijn eerste camera. Hij zal beroemd worden vanwege zijn oorlogsfoto's en die van filmsterren.
Herman, de vader, is de grote afwezige. Hij is beroemd concertpianist, reist de wereld rond, en neemt nauwelijks de vadersrol op zich. Hoewel Cornélie altijd van hem blijft houden, is ze toch van hem gescheiden en ze heeft nu een lesbische verhouding met Greet.

In de loop van de jaren scheiden zich hun wegen: Jaap in Arnhem, met Marietje en dochter Willemien, Cornélie en Greet in Amsterdam, Herman vooral in Duitsland, Willem in Marokko, later Amerika, dan weer Marokko en Bert in Italië, later Duitsland.
Willem is de enige die bewust betrokken raakt bij wat hij doet: foto's maken die getuigen van een onrecht dat onschuldigen wordt aangedaan: de Berbers in het Rif-gebergte, de stammen in Ethiopië, die gebombardeerd worden door de Italianen, en de slachtoffers van Dachau en Auschwitz.
De anderen laten zich drijven op de gebeurtenissen: kiezend voor wat het beste lijkt voor hun eigen persoon, belanden ze in heikele situaties. Ze overzien de gevolgen van hun keuzes niet echt. Jaap komt in aanraking met de fabrikant van gifgas, maar hoe kan hij anders voorkomen dat zijn fabriek ten gronde gaat? Eigenlijk beseft hij niet eens waar hij mee bezig is, hij heeft oogkleppen opgezet. Bert, in het fascistische Italië raakt ongewild betrokken bij de politiek, en wijkt uit naar Duitsland. Hij kiest alleen voor dit land omdat hij daar kan racen, maar nu raakt hij weer betrokken bij de nazi's. Als die hem naar Rusland willen sturen, vlucht hij naar Italië terug. Als hij daar is doet zijn vader een beroep op hem: ook hij wil weg uit Duitsland.
Willem is in Amerika, tot hem geruchten bereiken over de concentratiekampen, en hij vertrekt naar Polen.

Tot hier wordt het verhaal verteld in hoofdstukken met daarin steeds de gebeurtenissen die in één jaar hebben plaatsgevonden. Na 1945 gaan we met sprongen, en wordt het verhaal vooral verteld vanuit het gezichtspunt van Willemien. Zij weet wel dat er dingen gebeurd zijn in de familie, maar er wordt niet over gepraat. Gaat ze daarom geschiedenis studeren? Ze doet dat met succes, wordt hoogleraar. Ze trouwt, krijgt een zoon, maar haar leven wordt vooral in beslag genomen door politiek: ze doet mee aan de studentenopstanden, en ze wordt lid van de communistische partij. Op haar zolder liggen de brieven die door de jaren heen door haar vader en ooms geschreven zijn aan haar oma, Cornélie, (intussen overleden) maar ze echt lezen doet ze nauwelijks. Een enkele keer duikt ze erin: bijvoorbeeld als ze weten wil waar Greet die vriendin van haar oma gebeleven is.

Weer een sprong: naar 1996. Willemien en haar man gaan wonen in Duinzicht, een appartement voor ouderen. De brieven gaan mee. Ze heeft nog contact met Willem, die vanuit Marokko af en toe naar Nederland komt, tot hij om het leven komt.. Het laatste deel van het boek is heel eigenaardig, zou de schrijfster dit serieus bedoelen?

Het is bijna een eeuw geschiedenis, in de vorm van een familiekroniek, vlot geschreven, razend snel, er gebeurt heel veel. Soms lijkt het wel telegramstijl, maar dat stoort niet. De economische crisis, de tweede wereldoorlog, de woelige jaren '60, alles komt in vogelvlucht langs, maar vooral de toestand in Marokko vormt de rode draad door het boek. (zeer leerzaam) Marijke Spies is overduidelijk historica, ze heeft ook vele bronnen geraadpleegd. Een gedegen historisch verhaal in een prettige vorm.

ISBN 9021480166 | Ingenaaid | 363 pagina's | Querido | april 2004

© Marjo, juni 2005

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

Een onschuldige familie
Marijke Spies

Na het lezen van dit boek had ik het gevoel ongetraind een marathon te hebben gelopen. Je hebt constant het gevoel dat je ergens achteraan loopt. In sneltreinvaart wordt een hele familie een eeuw lang gevolgd. Het begint bij vader, moeder en hun drie kinderen. Vader een zeer begaafd en beroemd pianist die zelden thuis is, moeder een vrouw die een lesbische relatie heeft maar toch, nadat haar man haar vrijend aangetroffen heeft met haar vriendin, een verdriet voelt die nooit meer overgaat.
De kinderen zijn zéér verschillend, de homofiele zoon Willem ontpopt zich als fotograaf die misstanden fotografeert maar wordt vooral beroemd als onderwaterfotograaf, Jaap is de stabiele, trouwt en neemt het bedrijf over en Bert is degene die een beroemde autocoureur wordt.

Persoonlijk vind ik Willem het meest interessante personage. Hij fotografeert slachtoffers van een mosterdgasoorlog, hij ziet de dode en aangetaste mensen daar, hij gaat later naar Dachau en Auschwitz nadat hij gehoord heeft wat daar gebeurt. Hij probeert nog iets te bereiken om toestanden in de wereld te verbeteren. Door wat hij gezien heeft is er een constante vorm van leegte in hem. Hij maakt van alles mee maar voelt het niet echt meer.
Deze leegte komt herhaardelijk terug in het boek. Bij de moeder van Willem nadat haar man voorgoed weg is en ook nadat Greet haar Joodse vriendin weggevoerd is, bij Jaap is dit gevoel altijd op de achtergrond aanwezig nadat hij bijna doodging aan een voedselvergiftiging. Bert die eigenlijk constant terugverlangt naar de euforie die hij voelde in de bergen in Italië.

Bert is de tegenpool van Willem, hij is voor Mussolini, keurt zijn daden en regime goed, maar eigenlijk draait zijn leven alleen maar om het autoracen. Als de Italiaanse geldschieter het racen niet meer kan en wil betalen gaat hij naar Duitsland, waar Hitler in opkomst is. Maar zijn omgeving en de gebeurtenissen ziet hij niet, alles draait om het racen. Zijn vader treedt ook veelvuldig op in Duitsland en ook hij ziet niet wat er daadwerkelijk aan de hand is, bezeten als hij is van de muziek.
Op gegeven moment blijkt toch dat zowel vader als Bert gevaar lopen in Hitler-Duitsland. Bert vlucht naar Italië en vader volgt, vader zal Italië echter nooit bereiken.
Zoon Jaap heeft het familiebedrijf voortgezet en tijdens de oorlog krijgt hij een aanbod van een Duits chemisch bedrijf, alles lijkt in orde en om het hoofd boven water te houden gaat hij met het bedrijf in zee. Later blijkt het een leverancier van gifgas, wat Jaap had kunnen weten, zijn broer Willem had dit al ver voor de oorlog gemeld.
Dit alles wordt dus in sneltreinvaart verteld, het lijkt wel of de schrijfster er van uit gaat dat je van alles wat er in de wereld gebeurd is op de hoogte bent. Het verhaal flits van Nederland naar Italië, Marokko, Amerika, Duitsland, Polen enz. Je zou er een geschiedenisboek naast moeten hebben om daadwerkelijk alles te kunnen volgen
Daarna belanden we via de dochter van Jaap in de roerige jaren 60 en het boek eindigt met de dochter van Willemien. In mijn ogen een beetje zwak einde.

Het boek is zeer zeker niet slecht, het is een mengeling van een geschiedenisboek en een familie-saga. Ik had de neiging het onmiddellijk opnieuw te lezen omdat je het gevoel hebt heel veel gemist te hebben, stukken overgeslagen hebt, niet alles bewust genoeg hebt gelezen. Er wordt getracht in een enorm hoog tempo een hele wereldgeschiedenis (én familiegeschiedenis) te vertellen die niet zo in het kort te vertellen is. Je probeert verbanden te vinden die er wel zijn maar niet te vinden in het boek. Je moet veel zelf invullen, veel weten over de westerse geschiedenis, om niet als een uitgeputte ongetrainde marathonloper dit boek uit te lezen.

ISBN 9021480166 | Ingenaaid | 363 pagina's | Querido | april 2004

© Dettie, juni 2005

Lees de reacties op het forum en/of reageer: