Maria Boonzaaijer

Toon alleen recensies op Leestafel van Maria Boonzaaijer in de categorie:
Maria Boonzaaijer op internet:
  Categorie: Recensies Volwassenen

Joodse buren Joodse buren


‘Er is maar één ding belangrijk. Eten voor de kinderen. Hout voor de kachel. Overleven in de bittere kou. Zonder gas. Zonder licht.’

Een boek in vier delen. In het eerste deel dat speelt in Amsterdam in de periode van 1942 tot 1944. Josefien Langeveldt ontdekt dat ze opnieuw zwanger is. Ze weet het wel, ze zou daar blij mee moeten zijn, maar ze heeft al zeven zonen, en het is oorlog! Ze hoopt maar dat het een meisje wordt, dan heeft ze dat tenminste.
Josefien is getrouwd met Hendrik, en met hun zonen vormen ze een hecht traditioneel gezin. Ze zijn streng katholiek. Dat vormt de achtergrond van een echtpaar dat preuts en vormelijk iedere lichtzinnigheid afkeurt. Kunst in de vorm van ballet of theater wordt afgekeurd en zang of lezen liever alleen ter dienste van God.

Het kind wordt geboren en is inderdaad een meisje. Josefien is dolgelukkig en is in paniek als op een dag het kind, Lise, erg ziek is. Ze wikkelt het kind in doeken en rent de straat op. Een dokter! Ze ziet de vrachtwagen en de Duitsers nauwelijks, als ze hen voorbij snelt. Maar dan komt er een vrouw op haar af, ze heeft ook een kind in haar armen. ‘Alstublieft mevrouw, red mijn dochtertje,’ zegt ze. 
Josefien zal de rest van haar leven last houden van een enorm schuldgevoel, want ze neemt het kind niet mee. Lise wordt beter, en het hele gezin overleeft de oorlog. Er komen ook nog meer kinderen...
In deel twee is het 1956, er komen nieuwe buren. Groot is Josefiens schrik als het een joodse vrouw blijkt te zijn, met een dochter die net zo oud is als Lise. Is zij de vrouw die ze afgewezen heeft? Dat meisje de baby?

Het hele verhaal ademt een sfeer van schuld en boete. Er wordt nauwelijks gepraat, Hendrik en de kinderen hebben geen idee van de worsteling van hun echtgenote en moeder. Vooral Lise krijgt daarmee te maken, want zij begrijpt niet waarom zij niet mag omgaan met Pauli, het meisje van beneden. Stiekem gaat ze toch met haar om, ze worden hartsvriendinnen.
En intussen naderen de jaren zestig, de jaren waarin oude normen en waarden losgewerkt moeten worden. De gevolgen zijn niet te overzien als Lise verliefd wordt op een toneelspeler...

Deze roman over een gezin in de jaren vijftig wordt zeer overtuigend beschreven. We lezen hoe de oorlog doorwerkt in de jaren erna. We lezen over het begin van de tanende macht van de Kerk. We maken mee hoe de moderne tijd zijn intrede doet in de vorm van wasmachines en televisies. Maar in de tijd die beschreven wordt blijft men nog worstelen met kwesties als seks voor het huwelijk en homoseksualiteit. Dat alles dient als achtergrond voor het verhaal van Josefiens geheim dat haar leven beheerst.
Opmerkelijk, iets waar lang niet over gepraat of geschreven werd: er wordt verteld hoe velen, net als Josefien, hun kop in het zand staken. Nederlanders wisten wel degelijk - of hadden kunnen weten - wat er gebeurde met de Joden die weggevoerd werden.
Een prachtig tijdbeeld, een meeslepende stijl, een heerlijk boek.

Maria Boonzaaijer is docent drama, stemcoach en chansonnière. Joodse buren is haar derde roman. Haar debuut Papa Tango (2009) schreef ze tijdens een vierjarige zeilreis rond de wereld. In 2013 verscheen haar literaire roman Het vreemde meisje, die door de pers lovend werd ontvangen.


ISBN 9789044346039 | Paperback | 304 pagina's | The House of Books | maart 2015

© Marjo, 22 juni 2015


Lees de reacties op het forum en/of reageer:

 

Papa tango Papa tango


Nadat haar moeder overleden is, lijdt de bekende sopraan en belcantozangeres Marisa Grande aan een stemblokkade. Het enige wat ze nog voort kan brengen is een raspend geluid. Aanvankelijk kon ze niet zingen uit verdriet om de onnodige dood van haar moeder na een triest, opgeklopt leven. Daarna kreeg ze een dubbele longontsteking. Om haar stem weer terug te krijgen moet ze volledige rust nemen. "Liever helemaal niet praten. Dat is het beste. En fluisteren is uit den boze" zegt de arts en daar kan ze het mee doen, ze mag drie maanden lang niet praten, laat staan zingen.

Marisa's moeder was een Spaanse en doceerde piano en zang aan het conservatorium in Amsterdam. Alleen de klassieken deden er toe. Haar vader was een Argentijn en gek op tango, flamenco en fado. Haar moeder beschouwde dit als folkloristische vuilnis.
Marisa leek op haar moeder, zusje Vicky op haar vader. Vicky speelde viool en kon de viool laten lachen dankzij de instructies van vader. Moeder ging dan tekeer, vond het niets dat Vicky zo viool leerde spelen.
En op een dag, twintig jaar geleden, waren Vicky en vader weg... naar Argentinië.

'Je ziet die ploert nooit meer terug,' had haar moeder gesnauwd tegen mijn rug, die dag dat ik hem in de taxi zag stappen met Vicky in zijn kielzog. Ze hadden niet omgekeken, niet gezwaaid.'


Maar nu is moeder dood en Marisa mag niet zingen, na haar ziekte droomt ze drie nachten achter elkaar over haar vader. Iedere keer zingt hij in die dromen het lied Volver (Terugkeren) en dat lied was de lievelingstango van haar vader.  Ze voelt het dromen over die tango als een boodschap, daardoor moet  ze naar Argentinië en ze gaat ook, zeer tegen de zin van haar manager Philip. Eenmaal in Buenos Aires ontmoet ze haar zus maar het is moeilijk om na zoveel tijd de draad weer op te pakken.

Vader is al twee jaar dood en Marisa zit vol met vragen die Vicky niet wil of kan beantwoorden. Later, niet nu, niet vandaag... krijgt Marisa steeds te horen. Ze verblijven in een hotel maar het hernieuwde contact verloopt zo stroef dat Vicky verdwijnt, naar huis. Marisa krijgt een vaag adres van de hotelmanager, Villa Gíardino een dorpje bij Cordoba en dat is de plek waar Marisa naar toe reist. Ze voelt dat ze dat moet doen.  Eenmaal bij Vicky in Casa Feliz (Het gelukkige huis) begint het verhaal pas echt.

Marisa gewend als ze is aan haar beschermde leventje, altijd een stola dragend vanwege haar stem, altijd oefenend aan gepolijste muziek komt in een wereld terecht die rauw maar écht is. De tango Volver speelt inderdaad een belangrijke rol in het leven van de mensen in Argentinië en met name voor de mensen die zeer goed bevriend met haar vader waren. Langzamerhand krijgt Marisa over het leven van haar vader in Argentinië te horen en dat leven is zeer bijzonder, rijkgevuld en af en toe zeer triest. Marisa wordt als het ware bij de hand genomen om opnieuw te leren leven mét (tango)muziek, met familie, met vrienden. Dit nieuwe leven vergt veel van haar, het mystieke, het leven naar de ziel kost haar moeite maar toch ze moet, ze kan niet anders ook al weet ze niet waar het allemaal op uit zal draaien. Soms is ze ontstellend bang, verdrietig, wordt door elkaar geschud en is soms intens gelukkig. Volver... terugkeren... naar wat?

Het verhaal is aangrijpend en indringend. Maar waarom is dat zo? Is het het verhaal over Marisa's emotionele, gevoelige vader dat langzaam uit de doeken wordt gedaan? Is het de moeder die zo kil en koel is? Er wordt in het boek een vraag gesteld over die moeder, die vraag is erg, een kind zou zo'n vraag nooit over een moeder moeten stellen, maar erger is nog dat Marisa geen antwoord kan geven. Dat is aangrijpend.
Het is een verhaal over vergeving, kun je mensen dingen écht vergeven?
Het indringende van het verhaal is dat de hele reis is een soort loutering is, met soms bijna mystieke, bovennatuurlijke of spirituele ervaringen zoals Zuid Amerikaanse schrijvers vaak zo mooi door hun verhalen heen weten te weven. Soms greep het me zo aan dat ik met een dikke keel verder las, waarschijnlijk ook omdat het met eigen ervaringen te maken heeft. Het verhaal kwam soms erg dichtbij eigen bevindingen.

Af en toe dacht ik wel, dit is een beetje teveel van het goede, die loutering voor Marisa moest gebeuren, maar het boek is op het randje, het lijkt soms een sjamaanverhaal à la Carlos Castaneda te worden, wat het net niet wordt. Ook zijn er een paar losse eindjes. Er gebeurt veel en vrij snel achter elkaar.  Dat is  goed, dat houdt je alert maar soms is er een erg heftige gebeurtenis en vlak daarna weer een en weer een. Dat had ietsje beter gedoseerd kunnen zijn.

De tekst van de tango Volver is de rode draad, elke keer opnieuw wordt daar naar teruggegrepen. Vaak wordt een deel van de tekst in het Spaans aangehaald en dat vond ik soms lastig. Voor het merendeel haalde  je wel uit de context welk gedeelte van de tango bedoeld werd maar het zou een beter idee geweest zijn de bedoelde tekst met vertaling eventueel boven een hoofdstuk te zetten. Overigens de hele tekst van het lied, met vertaling in het Nederlands,  staat voorin het boek.

Maar al met al vond ik het wel een erg mooi boek, zo mooi dat ik eigenlijk gelijk opnieuw wil lezen om de sfeer, vooral die in Argentinië, opnieuw te proeven.


ISBN 9789058315113 | Paperback | 276 pagina's | Uitgeverij Sirene | 2009

© Dettie, 22 maart 2010


Lees de reacties op het forum en/of reageer: