Als een rollende steen
Maria Barbal

Dit boek schrijft een stukje geschiedenis van Spanje, vanuit het Catalaanse deel.
Ver weg van het leven in een drukke stad als Barcelona leven de bergbewoners rustig in hun dorpjes. Ze werken op het land, verzorgen hun dieren en vieren af en toe een feest om het leven wat draaglijker te maken. Het is pure armoede, maar ze zijn gelukkig in hun karige bestaan.
En dan breekt de burgeroorlog uit. Haar lange tentakels reiken tot in de Pyreneeën, en ook daar verandert het leven drastisch. Franco wil dat ook zij buigen voor het fascistische bewind, dat gesteund werd door de clerus.


Maria Barbal heeft het meisje Conxa gekozen om het verhaal van Catalonie te vertellen... Als meisje van elf wordt zij door haar familie naar een tante gestuurd, een dag lopen verderop. Haar ouders hebben nog zes kinderen, zes monden om te voeden en moeders zus heeft geen kinderen en werk genoeg. Het meisje heeft niets in te brengen natuurlijk. En waar een andere schrijver hier een tranentrekkend probleemboek van zou maken, is het voor Maria Barbal vervat in enkele zinnen. Conxa schikt zich in haar lot en probeert er het beste van te maken. En langzaam leert ze van haar oom en tante te houden en haar weg te vinden in het dorp waar ze lang een buitenstaander is, maar tenslotte geaccepteerd wordt.
En dan breekt de burgeroorlog uit en Jaume, de man met wie Conxa intussen getrouwd is en drie kinderen van heeft, is betrokken geraakt bij de 'verkeerde' partij. Hij vecht voor betere sociale omstandigheden, voor minder macht van de Kerk, Met andere mannen uit het dorp wordt hij  opgepakt. Diezelfde dag nog worden ook de echtgenoten en kinderen in een bus geladen en naar de gevangenis van Montsent gebracht.

'Ze brengen ons naar de gevangenis van Montsent. Ik wist niet eens waar die was. Dat is het ergste, niets te weten. Elvira loopt rond, ze praat zelfs met de bewakers. Jonge mannen zijn het, de meesten van hen min of meer van haar leeftijd. Zij doet dat waar ik zelf niet toe in staat ben.'
'Zij zeiden niets tegen ons. Hoe lang ze ons daar zouden houden? Waarom we daar waren? Wat hadden ze aan ons, vrouwen en kinderen? We begrepen ternauwernood de opdrachten die ze ons gaven.'

Want de bewakers spraken Spaans, en de boerenbevolking uit Catalonie heeft nauwelijks scholing gehad. Hoogstens een paar jaar basisonderwijs.  Als zij vrijgelaten worden horen ze dat er van de mannen niemand meer inleven is, en dat hun lijken in een massagraf gegooid zijn. Het leven van Conxa is over, maar ze gaat door: voor haar kinderen. Haar laatste dagen slijt ze in Barcelona, waar af en toe een bekende uit haar dorp op bezoek komt. De wereld is totaal op zijn kop gezet, maar het is goed zo. Conxa berust.
Het verhaal kabbelt, het geeft een sfeer weer, er zijn geen hoogdravende scènes die emoties oproepen. Maar juist dit kalme vertellen maakt het prachtig. Het is als vertelt de vrouw zelf haar verhaal: simpel, geen omhaal, want zo is ze niet.
In een nawoord lezen we dat Conxa gevormd is naar de grootmoeder van de schrijfster en dat het boek bedoeld is als een hommage aan deze eerdere generaties.
Het is een juweeltje.

Over bidden:
'Je begint gewoon ergens bij je zorgen en net als bij een kluwen wol trek je langzaam aan de draad en laat je die afwikkelen, steeds verder... tot je de kleur niet meer kunt onderscheiden. Maar je laat geen traan vallen. De wol is een watersluier geworden die over je wangen omlaag glijdt en net als er een snik komt, merk je dat je niet alleen bent en dan krijg je een brok in je keel en voel je die hevige pijn. Heel langzaam slik je de pijn weg en dan breekt opeens de knoop in de wol en ligt de kluwen aan de ene kant en het stukje ellende glijdt met knoop en al naar beneden in je buik.'

ISBN 9789056722951 | Hardcover | 127 pagina's | Uitgeverij Signatuur | januari 2009
Vertaald door Helena Overkleeft 

© Marjo, 06 september 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer: