Margriet de Moor
Categorie: Recensies Volwassenen
Eerst grijs dan wit dan blauw
In het volgende deel vertelt Robert over Magda: hun huwelijk, het aanvankelijke geluk en later de leegte. Magda's verdwijning: op een dag was ze ineens vertrokken en net zo onverwacht was ze op een dag weer terug. Zij beantwoordde geen enkele vraag over wat ze gedaan had.
In deel drie vertelt Magda over haar besluit om het spoor terug te volgen tot aan haar vroege jeugd: ze gaat naar Frankrijk, waar ze gelukkig was met Robert tot ze het ene na het andere kind bij een miskraam verloor. Ze gaat naar Canada waar ze met haar moeder woonde, na de vlucht uit Tsjechië, via Duitsland. Ze gaat naar Duitsland en zoekt er haar Duitse familie op (van moederskant) en tenslotte gaat ze terug naar Tsjechië, waar ze de eerste negen jaar van haar leven doorbracht, waar haar ouders gelukkig waren tot de Duitsers haar joodse vader kwam ophalen. Magda was degene die de deur opendeed voor hen, hetgeen haar een levenslang schuldgevoel bezorgde.
Waar ze nu ook komt, ze wordt er gastvrij en vriendelijk ontvangen. "kun je het verleden herzien?" haar antwoord is ja. Tevredengesteld keert ze terug naar huis, naar Robert, van wie ze nog steeds houdt, maar beantwoordt zijn vragen niet. Robert kan niet tegen deze leegheid in hun huwelijk, en grijpt de dolk.
Deel vier rondt alles af: Nellie, Eriks vrouw, bereidt zichzelf en haar autistische zoon voor op de begrafenis. Zoon Gaby is van jongs af aan door Magda geïnspireerd in zijn belangstelling voor de sterren. Samen keken ze door de telescoop, en zij vertaalde artikelen over sterren en planeten voor hem. Hij verheugt zich op de begrafenis. Hij ziet alleen de afronding van een periode, doorziet niet de betekenis. "misschien moet je niet proberen iemand te doorgronden" denkt zijn moeder. Je kan een autist niet dwingen tot contact, ze konden ook Magda niet dwingen om te praten. Alle personen in dit boek leven in hun eigen wereld, hebben een leegheid in zich, en maken slecht oppervlakkig contact.
De titel: als op de bootreis naar Canada een baby doodgaat en een zeegraf krijgt, vraagt het kind Magda aan de baby: "is het waar dat alles eerst grijs is, dan wit en dan blauw? en vlieg je dan naar de sterren?"
Tragisch boek, alles verweeft zich met en door elkaar. Eigenlijk zijn het vier losse verhalen, die toevallig over dezelfde onderwerpen en personen gaan. De verhalen raken elkaar niet echt. Daardoor wordt de leegheid in het leven van de personen nog duidelijker.
Voor deze roman kreeg Margriet de Moor in 1992 de AKO-Literatuurprijs.
ISBN 9025469302 | Gebonden | 283 pagina's | Uitgeverij Contact | oktober 1991
© Marjo, december 2004
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
De verdronkene
De rode draad doorheen dit boek, dat heden en verleden kunstig dooreen weeft, is de band tussen de zussen Lydia (getrouwd met Sjoerd en moeder van een dochtertje) en Armanda, een band die steeds sterker naar voren komt omdat het uiteindelijk Armanda is die voor twee zal moeten tellen. Alles begint als Armanda, de jongste van de twee, haar zus weet te overtuigen om in haar plaats naar het verjaardagsfeest van haar petekind in Zierikzee te gaan en dus even van rol te wisselen: Lydia wordt Armanda en Armanda wordt Lydia, die door Sjoerd mee naar een feest genomen wordt. Beide zussen hebben er schik in en hebben tegelijkertijd geen flauw vermoeden dat die ene beslissing, die ene gedaanteverwisseling er een is “voor altijd”. Want we schrijven de laatste dagen van januari 1953, synoniem voor de grootste natuurramp die Nederland ooit trof, de Grote Watersnood, de dijkbreuken, de zee die gulzig het land opslokte en meer dan achthonderd mensen genadeloos de dood insleurde.
Ik denk dat dat een van de sterkste punten van het boek is: als lezer weten we precies wat dit inhoudt, we hebben het allemaal geleerd in de geschiedenis- of aardrijkskundelessen, we weten wat er gebeurd is en welke factoren de oorzaak vormden. En het is precies die voorkennis die je mee het boek in sleurt. Je bekijkt het afwisselend door de ogen van Armanda, voor wie de tijd vooruitgaat, in het begin traag, maar die je langzaam oud ziet worden, en door de ogen van Lydia, voor wie die twee dagen een eeuwig nu-moment zijn, opgeslokt als ze wordt, letterlijk dan, door de omvang van de ramp, van het natuurgeweld. En je wéét wat er gaat gebeuren, je kan haast niets anders uitbrengen, na de eerste pagina al dan, “o nee”. Het is precies waar De Moor op doelt, want ze laat er van in het begin een twijfel over bestaan, met constructies als
“Als iemand tegen haar had gezegd dat ze, met Nadja stevig in haar armen, alles nog maar eens goed moest bekijken omdat haar afscheid een afscheid voorgoed was, had ze in haar binnenste wel geweten dat zoiets mogelijk is, altijd, in het leven, maar had ze het niet geloofd.”
Lydia beleeft het allemaal heel precies, heel feitelijk, alsof ze weet dat wat ze allemaal ziet, denkt en beleeft, van het opperste belang is, dat ze de geschiedenisboeken in zal gaan, niet als concreet persoon, maar als een van de vele slachtoffers.
Armanda daarentegen zien we als lezer een voortdurende strijd in haar hoofd uitvechten. Zonder dat het ooit wordt uitgesproken, is er een schuldgevoel aanwezig, en als een soort van boete ondergaat ze de straf van de eeuwige rolverwisseling. Niet omdat de buitenwereld haar als Lydia ziet, ook al trouwt ze op den duur dan wel met Sjoerd, maar omdat zij zelf het gevoel heeft Lydia’s leven te leven, misschien wel te moeten leven.
Pas helemaal op het einde van het boek keert er een soort van rust terug, alsof iemand in een laatste beweging pas de golven gladstrijkt. Het is een innerlijke monoloog van de oude Armanda, een monoloog die eigenlijk een dialoog is. Een gesprek met haar zus waarin feiten en herinneringen aan elkaar worden geregen, de laatste leemtes in het verhaal worden opgehelderd (zo komen we hier ook de diepere reden van Armanda’s voorstel tot rolverwisseling te weten). Het einde is, naar mijn gevoel, het enige rustpunt in het boek, een boek dat de lezer opjaagt en meesleept, net zoals de golven dat ooit deden…
ISBN 9025425038 | Paperback | 334 pagina's | Uitgeverij Contact | april 2005
© Elvira, december 2005
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
De verdronkene
Als het verhaal begint is zij met succes Lidy aan het overhalen om in haar plaats naar haar petekind in Zeeland te gaan. Zelf gaat ze dan naar een feest van een vriendin, mèt Sjoerd want die is de halfbroer van de vriendin. Ze durft het zichzelf eigenlijk niet eens toe te geven maar ze is erg jaloers op Lidy en wil nu toch een poging wagen om Sjoerd te verleiden. Als puntje bij paaltje komt doet ze het toch maar niet... en daar is later erg blij om. Want Lidy vertrekt naar Schouwen-Duiveland en komt niet terug. Dat weet je als lezer al vrij snel, als duidelijk wordt wanneer het boek speelt: op 31 januari, de dag voor de watersnoodramp van 1953.
Kan je het noodlot over je afroepen, vraagt Armanda zich af. "kan de beheerste waanzin van het verzinsel een voorval de werkelijkheid in moffelen?" De rest van haar leven zal ze zich schuldig voelen, heeft zij immers Lidy niet overgehaald, met slechte gedachten in haar hoofd? Dat Lidy daar zelf ook voor gekozen heeft, legt ze naast zich neer.
Vanaf dat Lidy vertrokken is naar Schouwen-Duiveland gaan de verhalen van de zussen uiteen. Om en om lezen we over hen, Lidy's verhaal beslaat dat ene weekend, dat van Armanda haar hele leven. Het leven dat na Lidy's vertrek helemaal in het teken komt te staan van Lidy's verleden. Armanda leeft niet meer haar eigen leven maar dat van Lidy: ze trouwt met Sjoerd, (Lidy's dochter hoort zelfs pas jaren later dat Lidy haar echte moeder is) er komen nog twee kinderen, en Lidy komt niet terug, wordt ook niet gevonden. Al tijdens de ramp gaat Sjoerd zoeken naar zijn vrouw, en na de ramp volgen vele identificatiepogingen.
De andere verhaallijn vertelt over De Ramp: Lidy wordt meegesleurd door de gebeurtenissen en de enkele keer dat ze nog aan thuis denkt beseft ze dat ze nu pas Leeft. Ze zal nooit meer dezelfde zijn, weet ze, als ze terugkomt bij Sjoerd en Nadja.
Terwijl we in de ene verhaallijn al lezen over wat er na de ramp allemaal plaatsvond, volgen we in het andere verhaal het verloop van de ramp zelf, met feiten en gegevens over de verschijnselen van de getijden, en de stand van de maan. Over hoe mensen rustig door al het stormgeweld heen sliepen, en zich lieten verrassen, en over koeien die -alhoewel losgemaakt zodat ze zichzelf konden redden- toch verdronken in hun eigen stal.
Over De Ramp, snel en onontkoombaar, wordt in een traag tempo verteld, terwijl het leven van de "nabestaanden" rustig en gewoon verdergaat, maar vergeleken met het andere verhaal in snel tempo verteld wordt.
Dit is een prachtig meeslepend boek, dat nog afgesloten wordt met een "samenspraak" van de twee zussen aan het eind van Armanda's leven. Het is het waard om nog een keer rustig te herkauwen...
ISBN 9025425038 | Paperback | 334 pagina's | Uitgeverij Contact | april 2005
© Marjo, mei 2005
Lees de reacties op het forum en/of reageer: