De sleutel tot het familiegeheim
Luize Valente

Deze roman, het debuut van Luize Valente, vertelt hetverhaal van Iona die op zoek gaat naar haar joodse wortels en die daarmeebelandt in het ondergrondse jodendom in Brazilië. Valente weet waar zij over schrijft,aangezien zij over dit onderwerp al eerder twee documentaires maakte. Dat komtheel duidelijk naar voren in het boek en dat maakt deze roman ook boeiend om telezen.

Naast het mooie verhaal dat Valente vertelt, leer je meteende geschiedenis van het ondergrondse jodendom in Brazilië kennen. Joden die aanhet einde van de 16de eeuw vanuit Spanje en Portugal tijdens deinquisitie naar Nederland waren gevlucht, vertrokken in de zeventiende eeuwvanuit Amsterdam naar Recife dat zij het ‘nieuwe Jeruzalem’ noemden. Toen deNederlanders echter Brazilië moesten afstaan aan de Portugezen kwam het joodsegeloof opnieuw in de verdrukking en was de joodse gemeenschap opnieuwgenoodzaakt ‘ondergronds’ te gaan. Zijwerden daarmee de “nieuwe christenen”, maar hun gebruiken werden een mengelingvan christendom en jodendom.

Het boek leest als een detective, aangezien de zoektocht vanIona gepaard gaat met mysteries rondom de rituelen binnen haar familie en hetzwijgen daaromtrent. Iona is echter vast van plan het mysterie volledig op telossen en haar drijfveer is de liefde voor een joodse man. Iona wordt op haarzoektocht ondersteund door Ana, die zelf ook erg nieuwsgierig is naar ditonderwerp. Iona is vast van plan uit te vinden of haar vermoeden dat zij vanjoodse afkomst is, klopt.

De (vertaling van de) titel van het boek vind ik persoonlijkniet zo sterk gekozen. Als ik het boek in een boekwinkel zou zien liggen, zouik niet snel de achterkant lezen om achter de inhoud van het boek te komen. Dieinhoud is, naar mijn mening, namelijk veel interessanter dan de titel doet vermoeden. Ik voel me hiermee wel een beetje “de beste stuurlui staan aanwal”, want ik zou zo gauw ook niet een betere en meer inhoudsdekkende titelvoor het boek kunnen noemen.

Over de auteur
Luize Valente (Rio de Janeiro) is documentairemaker en journalist en isaltijd gefascineerd geweest door het (ondergrondse) Jodendom in Brazilië. Zemaakte twee documentaires over het onderwerp. De sleutel tot hetfamiliegeheim is haar romandebuut.

ISBN 9789046815199 | Paperback | 256 pagina's | Nieuw Amsterdam | 2013

© Ria, 14 augustus 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

De sleutel tot het familiegeheim
Luize Valente

Dit boek vertelt een vrij onbekend deel van de Joodse en Braziliaanse geschiedenis. Aan het einde van de vijftiende eeuw werden in Portugal duizenden Joden door een decreet van de koning gedwongen zich te bekeren tot het katholieke geloof. Ze waren niet langer Joods, maar werden ‘nieuwe christenen’ genoemd. Toen kwam echter de inquisitie waardoor ze juist weer in groot gevaar verkeerde. Veel nieuwe christenen vluchtte naar Brazilië, waar toentertijd Hollands bestuur was. Daar mochten de gedwongen bekeerlingen openlijk terugkeren tot hun Joodse geloof en stichtte een Joodse gemeenschap.  Halverwege de zeventiende eeuw werden de Hollanders echter verdreven door de Portugezen en kwam ook de dreiging van de inquisitie weer terug. Veel Joden en nieuwe christenen vluchtten naar de binnenlanden van Brazilië of vluchtte per schip naar veiliger oorden. Een groep van drieëntwintig Joden vluchtte naar Nieuw-Amsterdam, het latere New York, en vormde zo de basis voor de huidige Joodse gemeenschap in Amerika. De nieuwe christenen die in Brazilië bleven, waren uiterlijk bekeerd tot het katholieke geloof, maar vormde in het geheim, achter gesloten deuren, nog steeds een Joodse gemeenschap. Ze vierden de Joodse feestdagen en hielde alle rituelen en gebruiken in stand, of moffelden ze weg tussen katholieke gebruiken. Tot op de dag van vandaag zijn er Braziliaanse katholieken met Joodse gebruiken, die vaak per ongeluk tot de ontdekking komen wat de oorsprong is van de rituelen die al generaties lang in hun familie zijn.

Tegen deze achtergrond speelt het verhaal van de Braziliaanse Iona zich af. Zij overweegt om zich tot het Jodendom te bekeren voor haar vroegere verloofde Daniel, maar begint te vermoeden dat ook zij van Joodse afkomst is. Ze probeert in contact te komen met de beroemde professor Mendelstein, die zich in de geschiedenis van de Braziliaanse Joden en nieuwe christenen gespecialiseerd heeft. De professor toont niet direct interesse in haar verhaal, maar stuurt Ana, een bevriende journaliste op Iona’s pad. Als hun afspraak plaats vindt, krijgt Iona echter het bericht dat haar geliefde tante sterven ligt en moet ze hals over kop op reis. Ana ziet haar kans schoon om meer van de geschiedenis van Iona en van de gebruiken en rituelen van de Braziliaanse Joden in het binnenland te weten te komen en vergezelt haar op haar reis. Als ze aankomen blijkt Iona’s tante al overleden en is Iona te laat voor het verhaal van haar geschiedenis, wat haar tante haar altijd beloofd had te vertellen als de tijd daar rijp voor was. Ze laat echter wel  aanwijzingen na. Hier begint een zoektocht die de vrouwen voert naar plaatsen en geschiedenissen die ze nooit vermoed hadden. Iona doet ontdekkingen over haar familiegeschiedenis, maar ze komen ook nog een heel ander en groter verhaal op het spoor. Een verhaal wat rechtstreeks leidt naar die allereerste Joden in Brazilië én in Amerika.


Iona ontdekt door al deze verhalen dat ze erkend Joods wil worden, niet omdat haar voormalige geliefde dat wil, maar omdat ze dat zelf wil. Dat klinkt makkelijker dan het is, ze is tenslotte Joods, maar daar is erkenning van Orthodoxe rabbijnen voor nodig en die erkennen Joodse nieuwe christenen niet als “echte” Joden. Maar is het eigenlijk wel zo belangrijk dat anderen erkennen wie jij bent? Gaat het er niet vooral om dat je zelf weet wie je bent. Daar heb je als het goed is geen rabbijn of erkenning van anderen voor nodig. Een oude Joodse man neemt haar laatste twijfels weg; 

“Wat interesseren jou de twijfels die ze hebben, of zelfs mijn eventuele twijfels. Het belangrijkste is dat jij zelf weet wie je bent. Dat is de vraag die je jezelf moet stellen en die alleen jij kunt beantwoorden; weet je wie je bent?”

De oude Joodse man blijkt de hoeder van een eeuwenoude tuin en een eeuwenoude plant. Daar vallen de allerlaatste stukjes van de puzzel van haar kleine verhaal  én het grote verhaal uiteindelijk in elkaar.


De geschiedenis die dit boek verteld is fascinerend en was mij onbekend. Het vormt meteen ook het sterke punt van dit boek. De zoektocht van de beide vrouwen is boeiend om te lezen en zeker niet slecht geschreven, maar het boek kreeg me niet onvoorwaardelijk in zijn greep. Het ongrijpbare ingrediënt waardoor je wordt meegesleept in een verhaal en niet kunt stoppen met lezen ontbrak. Toch is het boek, vooral door de geschiedenis die het vertelt, de moeite van het lezen zeker waard.

ISBN 9789046815199 | Paperback | 288 pagina's | Nieuw Amsterdam | juli 2013
Vertaling Myriam van Gils en Neeltje van Duijn

© Willeke, 15 juli 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer: