Het witte schoolbord
K. Schippers

Een stukje schrijven over een heel dun boekje (55 p.) van een schrijver waar je verder nog nooit iets van gelezen hebt, is een hachelijke zaak. Je kunt niet bepalen of het boekje past in de rest van zijn oeuvre, of het dezelfde thema’s aansnijdt. Toch wil ik een poging wagen, al was het maar om achteraf vast te kunnen stellen of mijn indruk een beetje klopt met de werkelijkheid. En juist deze laatste zin lijkt heel betekenisvol voor deze novelle (en als ik anderen mag geloven, ook voor zijn overige werk).

Het witte schoolbord is uitgegeven tijdens de Boekenweek van 1989 als thema-essay. Het thema dat jaar was: Boek en film. Het verhaal dat verteld wordt, houdt het midden tussen een (autobiografische?) novelle en een essay over m.n. de filmkunst en het verschil met de literatuur. We lezen over een jongetje dat kort na de oorlog, op zijn achtste, voor het eerst kennismaakt met het medium film en er min of meer verslaafd aan raakt. Hij ontdekt de wereld om hem heen en alles wat het leven te bieden heeft via de bioscoop: wat hij daar ziet en ontdekt, is de werkelijkheid voor hem. En wat wij de werkelijkheid noemen, gaat pas voor hem leven, nadat hij er via de film kennis mee gemaakt heeft.
“Ik weet nog, dat ik heel goed om mij heen keek toen ik na die film buiten stond. Waarom ontbrak hier de kleur? Waarom zag hier alles eruit of er geen vreugde aan kon worden beleefd? Techni-color, zo heette die kleur. Toen ik er een keer met mijn vader over sprak, zei hij dat die kleuren in werkelijkheid niet voorkwamen, ze waren niet echt. Niet echt? Wat was dan wel echt? Het bruin van de raamsponningen, het grijs van de trottoirs? Echt waren die zeker, en hoe, maar wie wilde zich daarbij neerleggen? Waarom ging niet iedereen elke dag naar de bioscoop om zelf te kunnen zien, zelf te kunnen meemaken wat buiten overal ontbrak?”
Zo ging het ook met begrippen als beweging, tijd, ruimte, verliefdheid, bedrog en humor. En simpele voorwerpen: pas als er iets met ze gebeurd was in een film kregen ze een ziel, kon hij ze nooit meer zien als de vele onbeduidende dingen die ons omringen. Boeken las hij niet meer en hij vond het onbegrijpelijk, dat er op school nooit iets over de film werd verteld: “Iets bestond alleen als het kon worden berekend, in woorden of zinnen kon worden ontleed, aanwijsbaar was op een kaart of voorzien van een jaartal”. Pas aan het eind van zijn middelbare schooltijd ontstaat er weer een aarzelend verband tussen woord en beeld: als hij de dichtregels van Lucebert kan verbinden met de beeldhouwwerken van Henri Moore:
het is de aarde die drijft en rolt door de mensen het is de lucht die zucht en blaast door de mensen”

Het voert te ver om zijn ontdekkingstocht hier helemaal te beschrijven. Het is bovendien veel inspirerender om het zelf te lezen, het betoog te ontdekken. Het boekje heeft een “happy-end”: hij weet uiteindelijk een brug te slaan tussen de wereld van de film en het dagelijks leven. Met de woorden van de door hem bewonderde filmmaker Tati: “Le spectacle et partout”.

Ik heb een sterk vermoeden dat deze novelle/dit essay wel eens een sleutelrol kan spelen bij het lezen van de romans van Schippers. Waarmee niet gezegd wil zijn, dat wie niet van zijn boeken houdt, dat na het lezen van dit boekje opeens wel zal doen.


Via internet vond ik enkele relevante feiten en meningen die ik niet onvermeld wil laten.
** “K. Schippers (ps. van Gerard Stigter, geb. 1936) is zowel dichter, als prozaschrijver en een van de oprichters van het tijdschrift Barbarber. Naast zijn literaire activiteiten houdt hij zich bezig met het schrijven van reclameteksten. Zijn werk is nauw verbonden met de beeldende kunst uit de jaren zestig die zelf grotendeels teruggaat op de dadaïstische kunst uit het begin van de twintigste eeuw. In deze context is vooral Marcel Duchamp belangrijk. Steunend op zijn theorieën introduceert Schippers de “ready made” in de poëzie. Hij probeert op die manier de scheiding tussen kunst en werkelijkheid op te heffen. Hij probeert op verschillende manieren de werkelijkheid te verijlen om zo de lezers de mogelijkheid te bieden de dingen opnieuw echt te zien"
(Nedweb:)


** “K. Schippers is een eigenaardige schrijver. Hij is namelijk geen verteller, maar een kijker. …Bij Schippers gaat het nooit om het verhaal, maar altijd om wat er te zien is. … Hij heeft vooral oog voor kunst die visueel is en voor visuele humor. … Naast kunst en films heeft hij ook aandacht voor de dagelijkse dingen: de poëzie van alledag, waar anderen overheen kijken. Daardoor heeft het lezen van zijn teksten hetzelfde effect als het kijken naar een film van Tati: het beïnvloedt je eigen manier van kijken.Zoals je door zijn essays over kunst beter naar die kunst leert kijken, zorgen zijn romans en gedichten ervoor dat je beter om je heen gaat kijken"
(www.moorsmagazine.com)


Het is natuurlijk geen toeval dat ik juist deze stukjes uitgezocht heb bij dit verslag. Ze spelen een rol bij mijn beleving van Het witte schoolbord uit 1989. Of ze ook een rol spelen in zijn eerdere poëzie en zijn latere proza hoop ik later nog eens te ontdekken.

ISBN 9070066750. | Paperback | 0 pagina's | Stichtig CPNB | 1989

© Jannie Trouwborst, januari 2007

Lees de reacties op het forum en/of reageer: