Judith Schalansky
De lessen van mevrouw Lohmark
Inge Lohmark werkt al meer dan dertig jaar in het onderwijs. Ze geeft biologie en gym. In haar klas regeert ze met strakke hand. Aan vriendelijkheden doet ze niet. Inge Lohmark houdt van regelmaat en orde. Ze vindt dan ook niet dat het leven in Oost-Duitsland er na de Wende beter op is geworden.
De school waar ze werkt zal binnen niet al te lange tijd opgeheven worden. De mensen trekken weg, er zijn niet meer genoeg leerlingen om de klassen mee te vullen. Het idee dat ze het werk neer zal moeten leggen vervult mevrouw Lohmark met een gevoel van leegte. Onderwijzen is haar houvast, ook al kijkt ze op de leerlingen en haar collega’s neer. Wetenschap is duidelijk en daar houdt mevrouw Lohmark van. De wetten van de biologie liggen vast en dat geeft haar een gevoel van voldoening en veiligheid. Ze beschouwt mensen ook als dieren en de manier waarop ze over haar leerlingen oordeelt is soms ronduit grof te noemen. Zelf ziet ze dat niet zo: het is puur het vaststellen van bepaalde afwijkingen, kenmerken of gedragingen.
Mevrouw Lohmark kan niet liefhebben. Wel is ze tevreden over haar huwelijk met Wolfgang. Hij praat tenminste niet de hele dag met haar en is vooral druk met zijn struisvogels. De enige voor wie ze misschien een vorm van liefde voelt is haar dochter Claudia. Claudia is naar Amerika vertrokken en dat zal de lezers niets verbazen. Ze moet een weinig liefdevolle jeugd hebben gekend wat overigens ook geldt voor Inge Lohmark zelf. Toch mist mevrouw Lohmark haar dochter wel. En eigenlijk had ze ook wel graag een kleinkind gewild maar Claudia is al vijfendertig dus het zal er volgens mevrouw Lohmark wel niet meer van komen.
Wat moet het leven van deze afstandelijke vrouw eenzaam en leeg zijn. Af en toe borrelt er enige vorm van emotie naar boven en dat vindt ze bijzonder onprettig. Ze probeert haar gevoel dan wetenschappelijk te verklaren maar raakt dan in de war. Zo snapt ze niet waar haar interesse in leerlinge Erika vandaan komt. Ze verwart sympathie met een vorm van perversiteit. Het beste is het om gevoelens maar snel weer diep weg te stoppen. Die arme mevrouw Lohmark, wat een onprettig leven. Af en toe gunt ze de lezer een blik in haar verleden. Zo hield ze toch wel van haar vader die haar de liefde voor de natuur bijbracht. Haar moeder komt over als een koude, wrede vrouw. Ook de herinnering aan een abortus die ze moederziel alleen onderging, is schrijnend. Nooit heeft ze het aan iemand verteld. Wat is mevrouw Lohmark hard voor haarzelf.
Het verhaal wordt verteld in korte, afgemeten zinnen. Dit past goed bij de praktische en beschouwende manier waarop mevrouw Lohmark de wereld tegemoet treedt. Er staan diverse illustraties in het boek, bijvoorbeeld van een zeekoe of een vlucht vogels. De tekeningen hebben allemaal te maken met biologie.
De lessen van mevrouw Lohmark is geen verhaal waar je vrolijk van wordt maar wel een goed geschreven verhaal dat vervult met een gevoel van zowel verwondering als medelijden. Er gaat een zekere droefheid vanuit. Soms is mevrouw Lohmark - naast grof - onbedoeld grappig met haar curieuze kijk op de medemens. Een verhaal over een vrouw die zich vastklampt aan zekerheden in een veranderlijke wereld.
ISBN 9789056724481 | Hardcover | 152 pagina's | Uitgeverij Signatuur | november 2012
Met illustraties | Vertaald uit het Duits door Goverdien Hauthgrubben
© Annemarie, 07 februari 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
De lessen van mevrouw Lohmark
Judith Schalansky
Biologielerares Inge Lohmark heeft buiten haar werk op een middelbare school eigenlijk niet veel. Haar man is meer bezig met zijn struisvogels dan met haar – niet dat ze dat erg vindt – en haar enige dochter woont in Amerika en is niet van plan terug te komen.
Maar nu begint de school ook op zijn laatste beentjes te lopen. We bevinden ons in het voormalige Oost-Duitsland, waar veel mensen, vooral de kansrijke, wegtrekken. Er zijn gewoon niet genoeg leerlingen meer, voor een school als deze.
Maar ze doet haar werk goed, vindt ze. In haar klas geen onrust maar een strakke hand.
‘Bij een professionele relatie hoorde geen nabijheid, geen begrip. Het was armzalig, maar begrijpelijk als leerlingen naar de gunst van hun leraar dongen. Kruipen voor de machthebber. Onvergeeflijk daarentegen was het hoe leraren bij jonge mensen in het gevlij probeerden te komen. Met één bil op de leraarstafel. Nageaapte mode en uitdrukkingen. Kleurige sjaaltjes om de nek. Geblondeerde plukjes haar. Allemaal om er bij te horen. Zonder waardigheid.’
Lohmark geeft de gesprekken uit de lerarenkamer weer, met steeds een eigen commentaar. Haar visie op de anderen en wat ze uitkramen is meedogenloos. Maar als Erika meer is dan een onbelangrijke leerling en zij ook herinneringen op lijkt te roepen uit het verleden die ze liever zou vergeten, blijkt dit haar zicht op de klas te hebben verduisterd.
‘Je ziet er slecht uit, Lohmark. Ik maak me zorgen om je. Je maakt een afgejakkerde indruk. Ziet er moe uit. Ontspan je eens een keertje. Volg eens een cursus. In het oude Russische lokaal is er zo meteen om half vier sieraden maken, geloof ik. Wacht, ik kijk het even na.’ Hij viste een geel bedrukt blaadje uit een van de stapels. Ze moest hier onmiddellijk weg. Het had helemaal geen zin langer te blijven zitten en zich door die circusdirecteur te laten vernederen.‘
Het is een mooi verhaal, waarin de teloorgang van een maatschappij parallel verloopt met de instorting van een individu. In korte vaak staccato zinnen is Lohmark grotendeels aan het woord, de lezer zit als het ware in haar hoofd. Meestal worden de gebeurtenissen niet uit de doeken gedaan, lezen we alleen haar reacties er op, in vrij zakelijke stijl, maar we kunnen goed begrijpen wat er aan de hand is. Ze lijkt haar eigen verhaal te illustreren met tekeningetjes van bijvoorbeeld de ontwikkeling van een eitje tot mens of tot kikker.
ISBN 9789056724481 | Hardcover | 152 pagina's | Uitgeverij Signatuur | november 2012
Met illustraties Vertaald uit het Duits door Goverdien Hauthgrubben
© Marjo, 12 januari 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer: