Negerhuttenweg
Joseph Zobel

Het verhaal speelt zich af op Martinique een van de bovenwindse eilanden van de Franse Antillen
Joseph Zobel (José) groeide daar op en woonde aan de Negerhuttenweg.

"De Negerhuttenweg bestaat uit zo'n dertig tot veertig gammele houten gebouwtjes met een dak van golfplaat, die op onregelmatige afstand van elkaar op de helling van een heuvel zijn gebouwd. Op de top troont, getooid met een pannendak, het huis van de beheerder, wiens vrouw een winkel drijft. Tussen 'het huis' en de Huttenweg heb je het huisje van de opzichter, de ezelskraal en de mestvaalt. Onder de Huttenweg en eromheen liggen uitgestrekte suikerrietvelden, aan het eind waarvan de fabriek opdoemt. Het geheel heet Petit-Morne."

José woont daar met zijn grootmoeder m'man Tine. (Zijn moeder werkt in de stad als wasvrouw en schoonmaakster) M'man Tine werkt op de suikerrietvelden en gaat 's ochtends in alle vroegte op pad om daar te gaan wieden, dag in dag uit, jaar in jaar uit. (De slavernij was afgeschaft maar veel verschil maakte het niet voor de mensen van de Negerhuttenweg.)
José en zijn vriendjes vinden het heerlijk dat alle volwassenen elke dag weg zijn, ze zijn dan vrij om te doen en laten wat ze willen. Ze vangen rivierkreeftjes, plukken guaves, sabbelen op suikerriet en doen spelletjes.
M'man Tine is erg schoon, elke dag wordt de hut schoongemaakt, het matras van vodden buitengelegd, de weinige potten en pannen geschrobd, haar jurk nagekeken op scheuren en eventueel gerepareerd enz. Elke avond als ze thuiskomt rookt ze eerst een pijp, zittend op een grote steen die als stoel dienst doet, ondertussen mompelt ze in zichzelf over de gebeurtenissen van de afgelopen dag.
Dan gaat ze eten koken, overal op de weg branden vuurtjes en het ruikte heerlijk naar eten. José heeft altijd honger maar beseft dat M'mam niet meer kan geven dan ze heeft.
Met hun spelletjes en streken veroorzaken de kinderen echter teveel overlast en in het vervolg moeten ze mee naar de rietsuikervelden. Dit betekent het einde van een onbezorgde kindertijd.
M'man wil niet dat José haar helpt. Haar kleinkind komt daar niet te werken! Hij zal naar school gaan en zo kansen krijgen om niet zo'n armzalig leven als zij te hebben. Zijn vriendjes moeten wel meehelpen op de velden en zo ontstaat er ongemerkt een verwijdering.
Met veel pijn en moeite weten M'man en zijn moeder kleren bij elkaar te sprokkelen zodat José naar school kan, ook draagt moeder financieel bij. Als José eenmaal kan lezen verslindt hij boeken. Hij vindt het heerlijk op school.

Na de 'lagere school' moeten alle kinderen een test doen om verder te kunnen leren. José maakt zijn test zo goed dat hij verder mag , later kan hij gezien zijn resultaten naar het lyceum, ongekend voor een neger, hij krijgt zelfs een beurs!. Maar.. de beurs vergoedt maar 1/3e van het totale collegegeld. Zijn moeder, waar José inmiddels woont, neemt allerlei werk aan want haar zoon zál leren! Ook M'man doet wat ze kan. José voelt zich niet thuis op zijn nieuwe school, er is een te groot onderscheid tussen de welgestelde leerlingen en hem. Zij kopen van alles en José heeft niets, draagt geen zacht leren schoenen enz. Toch, als hij m'man Tine bezocht heeft zet hij alles op alles om goed voor de dag te komen en dat wordt beloond met een volledige beurs! Hij wil zijn moeder en vooral M'man later kunnen onderhouden.
Langzaam gaat José het enorme verschil tussen zwart en blank zien. Na een bezoek aan een film bijvoorbeeld waarin een neger een rol heeft zegt hij:

"wie heeft voor bioscoop en theater die typische neger geschapen- boy, chauffeur, huisknecht, boef-, die kapstok voor goedkope grappen die altijd verbijsterd met zijn ogen rolt, altijd onnozel loopt te grijzen [...] Wie heeft voor de negers op het toneel en in de film die taal bedacht die nooit door negers is gesproken en waarin geen neger zich zou kunnen uitdrukken? "

M'man takelt langzamerhand af, het werk is te zwaar, haar handen en voeten zijn opgezwollen, ze is zo ontzettend moe...

Het hele boek is eigenlijk een ode aan zijn moeder en m'man Tine. Dankzij deze twee vrouwen is Joseph Zobel een ontwikkeld man geworden die zijn eigen leven kon leiden. Prachtig verhaal dat nog lang nasuddert.

ISBN 9026310811 | Paperback | 220 pagina's | Ambo|Anthos Uitgevers | 1991

© Dettie, augustus 2006

Lees de reacties op het forum en/of reageer: