Met andere woorden
Jhumpa Lahiri

Jhumpa Lahiri  werd in Londen geboren uit Bengalese ouders en groeide op in de Verenigde Staten. Haar moedertaal was Bengalees maar ze groeide op in een land waar Engels de voertaal was. In die taal leerde ze schrijven en zich uitdrukken. Ze beheerst het Engels volledig, tot in haar vingertoppen. Maar eigenlijk was het niet haar taal, ze voelde er zich niet prettig bij.
Thuis werd Bengalees gesproken en het Engels was haar opgedrongen omdat ze nu eenmaal in een Engelssprekend land opgroeide. Ze wilde een eigen identiteit hebben, iets wat helemaal van haar was en omdat taal haar nu eenmaal zo na aan het hart ligt koos ze voor een 'eigen' taal, een taal die ze zelf had uitgekozen, een taal die haar fascineerde, een taal die goed voelde.
Ze koos voor het Italiaans.

In dit boek, het eerste boek dat ze in het Italiaans schreef, vertelt ze over haar worsteling en gevoelens rond het leren van deze taal. Ze draagt altijd een notitieboekje bij zich om de nieuwe woorden die ze tegenkomt op te schrijven. Ze weet prachtig te verwoorden hoe onbewust je bent van je woordgebruik in de taal die je compleet eigen is en hoe moeilijk het is om de nuances die een taal eigen is weer te geven in een voor jou onbekende taal.

Jhumpa Lahiri is zelfs in Rome gaan wonen en merkt het verschil tussen dagelijkse praktijk en de lessen van een Italiaanse in Amerika. De lessen waren uitstekend maar toch ontbreekt juist het dagelijkse leven in die lessen. Het leven waarin de geleerde taal in al zijn facetten toegepast moet worden.
Ze weet dat ze de Italiaanse taal redelijk beheerst, ze kan kan zich goed verstaanbaar maken in hele zinnen met correct gebruik van de werkwoorden en vervoegingen. Maar ze weet ook dat ze tegelijkertijd onvoldoende kennis van de taal heeft om precies te zeggen wat ze bedoelt. De frustratie maar ook het geluk over deze te veroveren taal geeft ze weer in de haar zo eigen mooie stijl.

Ze schrijft vol zelfreflectie maar ook is het heel mooi om te lezen hoe zo'n proces van een nieuwe taal leren in zijn werk gaat. Ze schrijft over de wanhoop bij het schrijven van dit boek, het honderd keer willen opgeven, want hoe moet ze het allemaal vertellen in het Italiaans?
Maar ze schrijft ook over het geluksgevoel dat ze nu een taal van zichzelf heeft, een taal die haar een identiteit geeft. Ze is niet meer de ontheemde die geen taal heeft, ze heeft zelf haar taal gevonden en zal zich die taal zich woord voor woord, letter voor letter eigen maken. 
Voor elke taalliefhebber is dit boek zeker een must, maar ook voor de overige lezers is het een zeer interessant en prettig leesbaar boek.

ISBN 9789025445072 | Paperback | 0 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | maart 2015
NUR 302 (vert. lit. roman) Vertaald door Manon Smits

© Dettie, 09 april 2015

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

De naamgenoot
Jhumpa Lahiri

Deze debuutroman van Jhumpa Lahiri is indrukwekkend. Het vertelt het verhaal van Ashima en Ashoke die, na hun gearrangeerde huwelijk, uit India naar Massachusetts zijn geëmigreerd. Na enige tijd wordt er een zoon geboren. Volgens Bengaalse traditie mag Ashima's grootmoeder de naam bepalen van hun eerste kind. Maar de brief uit India raakt zoek en in Amerika bestaat er geen verschil tussen koosnaam en werkelijke naam zoals wel volgens Indiaase traditie. De koosnaam wordt privé gebruikt, de werkelijke naam is voor de officiële instanties en wordt pas later gegeven naar het karakter van het kind. Als Ashoke onder druk wordt gezet door de autoriteiten kiest hij de naam Gogol naar de schrijver waar hij, om diverse redenen, gek op is. Gogol groeit op met een afschuw voor zijn naam en achtergrond. Regelmatig moet hij mee naar Calcutta, op familiebezoek, en hij haat die reizen, hij is in Amerika geboren en heeft niets met de Indiase afkomst van zijn ouders. Maar in het voor hun vreemde Amerika zijn Gogols ouders, blij als ze andere Indiase mensen ontmoeten en al snel raken families met elkaar bevriend en worden de tradities in ere gehouden. Overal is wel een ceremonie voor, er zijn vele, vele feestdagen en aldoor komt iedereen bij elkaar om alles te vieren. Er wordt dagen lang gekookt en het huis is vaak propvol mensen.
Gogol wil  niets liever dan een 'echte' Amerikaan zijn. Tijdens zijn studietijd wordt de afstand tussen Gogol en zijn ouders steeds groter en helemaal als Gogol een relatie krijgt met een Amerikaanse die uit een behoorlijk artistiek milieu komt. Gogol voelt zich thuis bij haar en waardeert de ongedwongenheid en vrijheid waarin deze mensen leven. En dan overlijdt Gogols vader...
Dit brengt een ommekeer in Gogols gedachten teweeg. Hij herinnert zich zijn rustige, gemoedelijke, stille vader die hem vertelde waarom hij hem de naam Gogol gaf, dat was een schok voor Gogol. Hij trouwt zelfs met een modern Bengaals meisje uit de kennissenkring van zijn ouders, maar het huwelijk mislukt. Beiden waren dit huwelijk in gestapt omdat ze moe waren van de eeuwige tweestrijd tussen het oude (de ouders en de vele tradities) en het nieuwe (vrijheid in doen en laten). Ze voelden zich vertrouwd bij elkaar omdat ze beiden veel herkenden in elkaars leven.
Na de scheiding verandert er veel ten goede.

Jhumpa Lahiri weet uitstekend een sfeer te creëren zodat je het gevoel hebt opgenomen te zijn in het gezin van Ashima en Ashoke en later in het gezin van het artistieke echtpaar. De verscheurdheid van de ouders tussen hun oude en nieuwe land is bijna voelbaar. Elke keer brokkelt er door overlijden, huwelijk, geboorte een stuk van hun oude leven af, ze raken vervreemd van hun eigen familieleden in het geboorteland maar voelen zich ook nooit echt Amerikaans. Gogol heeft moeite met de stijve sfeer in huis, zou willen dat zijn ouders losser zijn en met 'Amerikaans' gemak  de dingen benaderen. Pas later komtde bewondering en het besef hoe het voor zijn ouders geweest moest zijn. Twee  mensen die elkaar nauwelijks kenden en een bestaan moesten opbouwen in een voor hun volkomen vreemd land.
Het eind is in mijn ogen een beetje afgeraffeld maar dat neemt niet weg dat ik het boek met veel plezier gelezen heb. Een aanrader.
 

ISBN 9789029085496 | Paperback | 316 pagina's | Uitgeverij Meulenhoff | oktober 2009
The Namesake 2003 Vertaald

© Dettie, 12 december 2009

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

Vreemd land
Jhumpa Lahiri

 
 
"Wil je dit boek lezen?" werd mij gevraagd. Een verhalenbundel... niet mijn meest geliefde boeken maar de flaptekst en het prachtige uiterlijk van het boek spraken me wel aan. Toch nog even gegoogled en ik las"
"De jury van de Frank O'Connor Award, 's wereld best gehonoreerde literaire prijs voor een kortverhalenbundel, heeft voor een keer resoluut gebroken met de traditie van een shortlist. Omdat de Amerikaans-Indiase schrijfster Jhumpa Lahiri met haar boek Vreemd land zo hoog boven de concurrentie uittorende, plukten ze haar uit de longlist en kenden ze haar meteen de prijs toe..."
En na het gelezen te hebben begrijp ik dat ook helemaal. Het is gewoon schitterend.
 
Het boek bestaat uit twee delen. In het eerste deel staan vijf verhalen, in het tweede deel drie.
Het eerste verhaal is gelijk het titelverhaal -Vreemd land- en beslaat 72 pagina's.
De van origine Bengaalse vader van Ruma komt een week logeren voordat hij op vakantie gaat naar Praag. Sinds Ruma met haar man Adam en zoontje Akash in een groot huis in Seatle woont is er ruimte genoeg... Dit betekent ook dat zij, naar Bengaals gebruik, zal 'moeten' vragen of haar vader bij haar komt wonen. Maar haar vader is in tegenstelling tot haar moeder een zwijgzame man, Ruma ziet er tegenop het hem te vragen. Ze heeft een eigen leven opgebouwd, hoe goed kent ze haar vader eigenlijk? Tot haar grote verrassing kunnen opa en Akash het uitstekend met elkaar vinden... De week wordt heel anders dan Ruma verwacht had en ze weet dat ze het nu zelfs erg prettig zal vinden als haar vader bij haar gezin zou intrekken. De dag voor zijn vertrekt geeft haar vader instructies voor de verzorging van de tuinplanten en dan wordt eindelijk de vraag gesteld...
"... 'En in de herfst moet je de stengels van de riddersporen afknippen.'
' Misschien kun jij dat doen,' opperde ze.
Hij kwam met moeite overeind, met één hand steunend op zijn dij. Hij nam zijn honkbalpet af en veegde met zijn mouw zijn voorhoofd af. 'Ik heb een reis geboekt. Ik heb de tickets al gekocht.'
'Ik bedoel als je weer terug bent, Baba.'[...]
'Dit is een goeie plek, Ruma, Maar het is jouw huis, niet het mijne.'
Ze had op weerstand gerekend, dus hield ze aan. 'Je kunt de hele benedenverdieping krijgen. En je kunt op reis gaan wanneer je maar wilt. Wij leggen je niets in de weg.[...]
'Ik weet dat het een grote stap voor je zou betekenen, ' ging Ruma verder. 'Maar het zou goed voor je zijn. Voor ons allemaal.' Ze huilde nu."
Blijft hij of niet?
Het mooie is dat alles anders blijkt dan allen gedacht hadden. Ruma kent haar vader inderdaad niet goed en ze weet niet dat haar vader veel meer begrijpt en ziet dan zij voor mogelijk houdt. Heel voorzichtig en liefdevol maakt hij haar dingen duidelijk die ogenschijnlijk zo simpel gezegd lijken. In prachtige, verstilde taal verwoordt Jhumpa Lahiri de gevoelens van beiden.
 
Het tweede verhaal Hel-Hemel is - naar mijn mening -  een verhaal over de moeder* van Ruma, vertelt door Ruma. Haar naam wordt niet genoemd maar de vader is net als in het eerste verhaal ook microbioloog en ook hier wordt melding gemaakt van de beginjaren in Amerika in een klein appartement.
Hier wordt een mede-Bengaal, Pranab, uit Calcutta opgevangen door de ouders. Hij noemt haar moeder "Boudi" (schoonzus). Pranab was precies het tegenovergestelde van haar vader.
"Zij hadden alles gemeen wat zij en mijn vader niet hadden: liefde voor muziek, film, linkse politiek, poëzie."
Ze hadden in Calcutta zelfs vlak bij elkaar gewoond. Pranab komt erg veel langs en brengt leven in de brouwerij. Vader was een stille man die getrouwd was met z'n werk. Moeder bloeit helemaal op.
"Hij schonk mijn moeder het eerste, en naar ik vermoed enige, zuivere geluk dat ze ooit heeft gekend."
Maar dan leert Pranab een Amerikaanse, Deborah, kennen... en verdwijnt uit hun leven...
Moeder moet het weer doen met haar gezin.
Wat volgt is een verhaal vol compassie over haar moeder.
"Ik kreeg medelijden met mijn moeder; hoe ouder ze werd, hoe beter ik zag wat een troosteloos leven ze leidde. Ze had nooit gewerkt, en overdag keek ze naar soaps om de tijd te doden.[...] Als mijn moeder tegen hem (vader) klaagde hoe erg ze het leven in de voorsteden vond en hoe alleen zij zich voelde, deed hij geen poging haar te troosten...

Ook dit verhaal laat een groot menselijk inzicht zien en is met mooie subtiliteit verteld. Het einde is aangrijpend en ontroerend.
De overige drie verhalen laten steeds een menselijke kant zien waarop ingezoomd wordt. De man die op een bruiloft beseft dat hij zijn leven al geleid heeft. Hoe komt dat? Is zijn huwelijk niet goed? Ziet hij alles wel reëel?
Of over de familie waarvan de zoon langzamerhand lijkt ten onder te gaan aan de drank. Hoe gaat het gezin er mee om? Zus, die haarscherp ziet wat er aan de hand is voelt zich schuldig maar is ook kwaad, waarom zeggen de ouders niet? Zien zij het niet?
 
Deel twee zijn drie verhalen over Hema en Kaushik. In dezelfde stijl geschreven maar het betreft een jongere generatie dan de personages in deel een. Ook in deze verhalen is de moeder overleden en beschreven wordt de worsteling van de al volwassen zoon, Kaushik, om te accepteren dat zijn vader een nieuwe vrouw heeft met twee jonge kinderen. Hij haalt dwaze streken uit, is nog vol verdriet, leeft bijna nog in het verleden, terwijl zijn vaders leven doorgaat... In het laatste verhaal ontmoeten Hema en Kaushik elkaar en Kaushik stelt haar voor een enorm moeilijke keus.
Ook deze verhalen zijn prachtig opgebouwd en neergezet.
 
Alle verhalen stralen een vorm van melancholie uit maar zijn absoluut niet somber. De personages lijken gewone dingen te beleven die iedereen kunnen overkomen maar Lahiri belicht ze op een bijzondere manier. Ze weet steeds een onverwachte wending aan te brengen waardoor je na elk verhaal even stil blijft, het even moet verwerken voor je aan het volgende begint. Je hebt het gevoel dat de personages in de verhalen een onderlinge band hebben, daar ben ik echter niet zeker van. Wel zeker is, dat alle verhalen universeel zijn.
Schitterend boek, van grote klasse !
 

ISBN 9789029081290 | Ingenaaid | 352 pagina's | Uitgeverij Meulenhoff
Oorspronkelijke titel Unaccustomed Earth, vertaald door Ko Kooman.

© Dettie, augustus 2008

Lees de reacties op het forum en/of reageer: