Canon & Fuga
Jeroen Berkhout

Flaptekst:
De schrijver Ogdo Knep, midden dertig, reist naar Florence om getuige te zijn bij het huwelijk van zijn vriend Fred Lethe. Ogdo leeft met de fragmenten van een muziekstuk in zijn hoofd dat hij als kind ooit op een grammofoonplaatje had. Al jaren probeert hij tevergeefs achter de naam van de componist en het stuk te komen door het voor te zingen en te fluiten in muziekwinkels en op conservatoria.
Tijdens zijn verblijf in Toscane wil Ogdo werken aan wat hij zijn vergeet- of vrouwenboek noemt, een ode aan de vrouw en tegelijkertijd de afrekening met zijn exen. Op de dag van de huwelijksvoltrekking nemen de gebeurtenissen een wending waardoor de excentrieke professor Daedolo Parpangelo ten tonele verschijnt. Kan hij Ogdo helpen het mysterie van het verzonken muziekstuk in zijn hoofd op te lossen?

Canon & Fuga is een ingenieus gecomponeerde roman over liefde, verlangen, vergankelijkheid en muziek. De bijbehorende cd bevat een unieke triosonate in de stijl van de vroege 18de eeuw, vertolkt door Jan Willem de Vriend en leden van diens Combattimento Consort Amsterdam.

Jeroen Berkhout (1962) hertaalde dr. Van den Berks Die Zauberflöte, een alchemistische allegorie (Brill, 2004) van het Nederlands naar het Engels. Canon & Fuga is zijn debuutroman.

Meer informatie op: www.canonenfuga.nl.

Inmiddels ben ik op bladzijde 203 van het 498 pagina's tellende boek en ik heb besloten er mee te stoppen.
In deel III  begint elk hoofdstuk met een variant van de zin Het leven doet zich aan ons voor als een reeks onsamenhangende gebeurtenissen: betekent het iets, of betekent het niets?

Zo doet het boek zich aan mij voor. Als een reeks onsamenhangende gebeurtenissen die iets of niets zouden kunnen betekenen. Je verwacht of vermoedt dat elke uiteenzetting tot iets zal leiden en misschien doet dat het ook wel maar ik wacht nu al 200 bladzijden lang. Het enige wat Ogdo tot nu toe gedaan heeft is een treinticket kopen en in de trein naar Florence stappen.

Met zijn ogen dicht en zijn mond half geopend leunde Ogdo tegen het raam. Bij elke uitademing vormde zich op het glas een waas die daarna weer verdween om steeds opnieuw te verschijnen en te verdwijnen. Onderweg dreunden de treinstellen over de rails.
Kortkortlangpauzekortkortlangpauzekortkortlang.
In den beginne was een geluid.
Kortkortlangpauzekortkortlangpauzekortkortlang.
Vanuit een parallel universum sijpelde een monotone dreun het beeld binnen, ook al was er van een beeld nog eigenlijk geen sprake. Het projectiescherm was gereed en verwachtingsvol duister.
Kortkortlangpauzekortkortlangpauzekortkortlang.
In dit geluid schuilde de beleving.
Kortkortlangpauzekortkortlangpauzekortkortlang.
In deze beleving was het licht van het sluimerende.
Kortkortlangpauzekortkortlangpauzekortkortlang.
En het geluid klonk in de duisternis, en de duisternis heeft het niet overmocht opdat de beleving ontstond.
Eén trom. Eén cadans. Steeds weer herhaald. Alla marcia. Je kon erop lopen. Het verplaatsen van de voeten vond plaats tijdens de korte pauze tussen de drieslagen. Een-twee-drie-stap-een-twee-drie-stap-een-twee-drie-stap. Het eerste beeld dat uit de tromsyncope opdoemde was dan ook van voeten die plechtig marcheerden op het tempo van de trom. Kortkortlang. Links. Kortkortlang. Rechts. Kortkortlang. Links. Kortkortlang. Rechts. Kortkortlang.

Daarna volgt een verhaal over een groep mensen, een deindende massa, lijkend op een begrafenisstoet. Het is wat Ogdo droomt daar in die trein en dat wordt beschreven over drie pagina's. Dit soort uitwaaieren gebeurt steeds opnieuw. Bijv. Ogdo loopt ergens en denkt aan iets wat hem weer aan iets anders doet denken wat hem weer aan iets anders doet denken. Uiteindelijk na vele pagina's kom je wel weer terug bij de Ogdo die op straat loopt maar waar hij naartoe liep weet je niet meer.
Het is eigenlijk vreselijk dat ik stop met lezen. De schrijver heeft veertien jaar aan dit boek gewerkt. Maar ik haakte definitief af op blz 203 waar Ogdo aantekeningen ophaalt over de opwarming van de aarde. Deze gaan ook weer meer dan drie bladzijden door. Op zich snijdt alles wel hout wat deze man schrijft maar stop dat niet in één boek.

Zelf zegt Jeroen Berkhout in een interview op de vraag "De structuur en de thematiek van het boek gaan verder dan het verhaal alleen. Kunt u daar wellicht meer over zeggen?"
'Nee, ik wil dat liever geheimzinnig houden. Ik houd er niet van om uitleggerig voor mijn boek te gaan staan, en te zeggen wat de lezer moet vinden, moet zien in het boek. De lezer kan genieten van verhalen, scènes, thema's, en alles wat hij of zij herkent aan verwijzingen naar onder meer de klassieke muziek is mooi meegenomen. Het gaat er namelijk niet om wat ik in het boek heb gestopt, het gaat erom wat de lezer eruit haalt.'

Jammer genoeg haalt deze lezer er niet veel uit. De scènes, verhalen en thema's zijn te divers om over het boek als geheel een mening te kunnen vormen. Maar ik vind het ook niet prettig lezen. Misschien heeft Jeroen Berkhout heel veel ideeën voor zijn boek gehad en heeft hij deze allemaal genoteerd en in zijn boek verwerkt. In mijn ogen wordt té veel afgeweken en zijn de hoofdstukken opgedeeld in allerlei kleine hoofdstukjes. Ik wil deze 'chaos'  niet verder lezen.

'Het boeit bij vlagen, maar toch staat de verveling voortdurend naast je, als je ’Canon & Fuga’ leest,' meldt Trouw

Eigenlijk zijn het boek en de cd ’Sonata Nova’ een voortdurend commentaar op Dante’s ’La divina commedia’ en zijn jeugdwerk ’Vita Nuova’. zegt diezelfde Trouw.

Nu heb ik van La divina commedia alleen 'De hel' en de helft van 'De louteringsberg' gelezen dus daar kan ik niet echt over oordelen.  In Dante's boek wordt net als in dit boek ook enorm verwezen naar allerlei gebeurtenissen.  Maar toch was de gedachte dat het boek van Berkhout naar Dante's werk verwees niet in me opgekomen.

'Ook de vele dromen van Ogdo die beschreven worden, zorgen alleen maar voor verwarring en afleiding van een verhaal dat zo al vrij lastig te volgen is. De structuur van de roman was ons namelijk niet altijd even duidelijk. Zitten we in een droom of gebeurt dit echt en zo ja, wanneer? Literatuur hoeft uiteraard geen hapklare brok te zijn, maar wanneer je je vijfhonderd pagina's lang moet concentreren, durft de verveling al eens toe te slaan.'
schrijft Cutting Edge

De verveling sloeg bij mij niet eens zozeer toe maar de vele uitweidingen gingen me tegenstaan. Daarvoor las ik het boek niet, ik wilde verder met het verhaal zoals de flaptekst mij beloofde.  Ik zal die debuut niet aan iemand aanraden, maar wie ben ik? Betekent mijn mening iets of betekent het niets? om met Berkhout te spreken.

(De bij het boek behorende CD bevat een triosonate "oude stijl", gecomponeerd door de  auteur in samenwerking met Huub de Vriend en vertolkt door Jan Willem de Vriend en de leden van diens Combattimento Consort Amsterdam. De triosonate is gecomponeerd op basis van de aantekeningen van Ogdo.)

ISBN 9789029571265 | Paperback | 498 pagina's | De Arbeiderspers | januari 2010

© Dettie, 29 mei 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer: