Lieveheersvogel
James McBride

Lieveheersvogel is een opvallende roman over de strijd tegen de slavernij. Dit ongebruikelijke verhaal benadert een aangrijpende geschiedenis vanuit een bijzonder perspectief: dat van een kind. Nu zijn er wel meer boeken die verhalen over kinderen die als slaaf opgroeien maar deze jongen, Henry Schackleford, is geen held en erg innemend is hij ook niet. Henry is dom, naïef, egoïstisch, lui en laf. Toch zal hij een moedig strijder in de strijd tegen de slavernij keer op keer inspireren en nieuwe moed verschaffen.

Henry Schackleford is een jaar of tien oud wanneer hij bemerkt dat er onrust heerst in de contreien waar hij opgroeit. Het is 1856 en Henry en zijn vader zijn slaven, moeder is in het kraambed gestorven. Hun eigenaar, Dutch Henry Sherman, heeft een kapperszaak. Henry’s vader werkt als barbier en Henry zelf poetst de schoenen van de klanten. Henry is een simpele ziel. Hij is tevreden met zijn leven en zijn buik is altijd goed gevuld. Een onverwachte bezoeker is echter van mening dat Henry en zijn vader bevrijd moeten worden.

De bezoeker blijkt niemand minder dan Old John Brown te zijn, een zeer gelovige man die beseft dat alle mensen gelijk zijn. Old John Brown is bereid zijn bloed en dat van anderen te vergieten om vrijheid voor alle slaven te bewerkstelligen. Helaas vergiet hij onbedoeld het bloed van Henry’s vader tijdens een onstuimige poging Henry en zijn vader met zich mee te nemen. Henry wordt wel door Old John Brown bevrijd hoewel Henry het zelf meer als een ontvoering opvat. Henry wilde helemaal niet weg bij Dutch Henry Sherman. Hij wilde niet bevrijd worden. Henry Schackleford vond zijn leventje wel best.

Vreemd genoeg beseft Old John Brown niet dat Henry een jongen is. Hij meent te hebben verstaan dat het kind Henrietta heet en schenkt de verbijsterde jongen een gloednieuwe jurk die hij van zijn zorgvuldig opgespaarde centen voor zijn dochter heeft gekocht. Met het bijpassende mutsje op gaat Henry voortaan als meisje door het leven. Nadat hij een talisman probeert op te eten krijgt Henry liefdevol de bijnaam Sjalot opgelegd.

Aanvankelijk probeert Henry zijn ontvoerder te vertellen dat hij helemaal geen meisje is maar als snel beseft hij dat het leven als meisje de nodige voordelen oplevert. De lafhartige Henry mag huilen als hem dat belieft, hij hoeft niet mee te vechten en het zware werk gaat voortaan ook aan zijn neus voorbij. Henry gaat blijmoedig als Sjalot door het leven. Zijn vader mist hij niet maar hij probeert keer op keer naar Dutch Henry terug te keren. Hij heeft regelmatig honger en zijn nieuwe leven is zwaar en gevaarlijk. Old John Brown verijdelt onbedoeld tal van ontsnappingspogingen. Elke dwarse daad van Henry wordt opgevat als een liefdevolle en inspirerende actie van Sjalot.

Old John Brown is een man met een goed hart. Hij beseft dat alle mensen voor god gelijk zijn en dat slavernij tegen de wens van de schepper indruist. In zijn Sjalot ziet hij de belichaming van de kwetsbare slaaf. Zijn Sjalot is een onschuldig, lief meisje dat geholpen moet worden. Zij staat symbool voor alle slaven die onderdrukt worden, voor families die uit elkaar gerukt zijn en voor het feit dat elk mens in vrijheid zou moeten kunnen leven. In zware tijden vervult Sjalot hem met nieuwe hoop en wilskracht. Ze is net als de lieveheersvogel – die verdacht veel op een bonte specht lijkt - een geluksbrenger. Dankzij Sjalot – en tot Henry’s grote frustratie -  blijft Old John Brown vechten. De oude man smeedt een plan. Een groots plan. Het is erop of eronder.

In Lieveheersvogel schets auteur James McBride een bijzonder beeld van de slavernij. Slavernij en humor gaan normaliter niet samen maar de auteur heeft deze twee uitersten toch samengevoegd in dit opmerkelijke verhaal. James McBride doet geen afbreuk aan het leed van de slaven. De overige personages in het boek en hun reacties op de daden van Henry en Old John Brown bieden een stabiele tegenhanger voor de humor. Het verhaal is gewaagd, verrassend en soms ronduit grappig omdat de onnozele, egocentrische Henry in vreemde situaties verzeild raakt.

De combinatie van humor en leed maakt Lieveheersvogel tot een hartveroverend en een tikje bizar verhaal. Ik heb het met een mengeling van verwondering, verdriet, vertedering, verbijstering en vermaak gelezen.

ISBN 9789401602716 | Paperback | 414 pagina's | Xander Uitgevers | oktober 2014
Vertaald door Reintje Ghoos en Jan Pieter van der Sterre

© Annemarie, 29 november 2014

Lees de reacties op het forum en/of reageer: