Het boek en de broederschap
Iris Murdoch

Het begint allemaal op een feestje op het terrein van de universiteit van Oxford waar de Ierse schrijfster Iris Murdoch haar hoofdrolspelers in dit verhaal vol drama introduceert.

Meteen slaat de vlam in de pan als een zekere Crimond ten tonele verschijnt en bij iedereen die hem kent de onrust, die ze zo goed verborgen hebben gehouden uitbreekt. Als het feestje vordert duiken we dieper in de levens van deze mensen, mensen die allemaal een probleem gemeen hebben: Crimond.
Deze Crimond was in zijn jonge jaren een veelbelovend student, maar door zijn radicale ideeën die richting het communisme gaan, wordt hij al gauw een ongewenst persoon. Hoewel hij dan nog steeds bewondering oogst van deze schaar mensen die hem tegelijk afstotend als fascinerend vinden.

Als Crimond aankondigt een boek te gaan schrijven, een boek dat “de wereld en zijn problemen zal duiden” vormt zich een broederschap. Deze broederschap stelt zich ten doel zorg te dragen voor de financiering van dit te verwachten boek. Maar de jaren gaan voorbij en niemand van de broederschap heeft nog een idee of het boek ooit zal verschijnen. Sommigen voelen zich door Crimond bedrogen, anderen geloven nog in het bestaan. En nou is Crimond plotseling op de proppen gekomen en steelt de show door een dans met Jean, de vrouw van de verlopen intellectueel Duncan. In het huwelijk van Jean en Duncan waren al eerder scheuren ontstaan en nu maakt Jean zich los en volgt de onpeilbare Crimond naar een onbekende toekomst. Zal Duncan dit verraad en deze roof kunnen verkroppen? En zal het boek van Crimond ooit verschijnen?

Dit is een ontzettend dik en rijk gekarakteriseerd boek waarin langzaam de verhoudingen tussen de broederschap en Crimond en tussen de leden van de broederschap en aanverwanten onderling ontrafeld worden. Door de lengte van beschrijvingen van het feest moet je algauw aan Marcel Proust’s magnum opus “Op zoek naar de verloren tijd” denken, maar die lengte is gerechtvaardigd, zeer wel bewust door de schrijfster gekozen en ook de ideale manier en perfecte omgeving om de complexe relaties te ontvouwen.
Meesterlijk weet Murdoch het benauwde en benarde wereldje van deze intellectuelen te schilderen; ze weten allang dat het geluk niet voor hen is weggelegd, dat het een misleidende illusie is, maar ze doen alles om tegenover de buitenwereld en vooral ook tegenover elkaar die schijnwereld in stand te houden. De scenes waarbij deze mensen elkaar als antennes van insecten aftasten en niet kunnen zeggen wat ze eigenlijk heel graag hadden willen zeggen zijn door merg en been gaand.

Het knappe is ook, dat Murdoch lijkt het wel, juist door die enorme lengte van 500 pagina’s (groot formaat, kleine letter) gestimuleerd wordt iedere keer met een verrassing te komen en dat doet ze ook en hoe. Ze trekt werkelijk alle registers open, die er maar open te trekken zijn. En toch is er een zwakke plek aan te wijzen. De zwakke plek zit in de stijl. De vraag is gerechtvaardigd waarom haar stijl die een zo rijke omgeving, vol historie en traditie beschrijft, niet geraffineerder is en waarom de woordenschat niet gevarieerder. Terwijl het verhaal drama en passie brengt drukt Murdoch dit met te algemene woorden uit. Het ligt niet aan de vertaalster, die heeft haar werk uitstekend gedaan. Alleen door het ijzersterk verhaal blijft het boek overeind. Daardoor is het een boek dat in het hoofd van de lezer nog lang zal nazinderen.

ISBN 9025413099 | Paperback | 509 pagina's | Uitgeverij Contact | november 2000
Vertaald door Annet Mons

© Roel, november 2007

Lees de reacties op het forum en/of reageer: