Puinvrouw in Berlijn
Hilde Keteleer

Een 'puinvrouw' is letterlijk een puinruimster. Na de verwoestende bombardementen en beschietingen van de Duitse steden in de Tweede Wereldoorlog werden, vooral ook omdat veel mannen aan het front waren omgekomen of in krijgsgevangenschap waren afgevoerd, vrouwen ingezet om de nog bruikbare materialen in het resterende puin te scheiden van de onbruikbare resten. Zo bestond het werk vooral uit het schoonbikken van bakstenen, die dan weer in de wederopbouw gebruikt konden worden.
De gemiddelde leeftijd van de Trümmerfrauen lag tussen de 15 en 50 jaar: ze werden min of meer gedwongen om dit werk uit te voeren. Bij de bombardementen en beschietingen was circa een kwart van de Duitse woningvoorraad vernietigd: vier miljoen woningen lagen in puin, nog eens vier miljoen woningen waren al dan niet zwaar beschadigd. In een park in Berlijn staat een standbeeld dat een puinvrouw voorstelt. (Bron: Wikipedia)

Hilde Keteleer neemt ons in haar boek over Berlijn mee naar dat standbeeld. Het is van de vele dingen waar ze ons mee naar toe neemt als onderdeel van deze reisgids in romanvorm. Wie Berlijn kent, herkent veel, en wie Berlijn nog gaat bekijken: het is wel leuk om dit boek in je koffer mee te nemen.

Het verhaal dat Keteleer daar om heen verzonnen heeft, gaat over de Vlaamse journaliste Christine, die naar haar geliefde stad reist en daarbij denkt aan de gebeurtenissen van enkele jaren eerder, toen ze daar ook was om stukjes te gaan schrijven. Ze werden nooit geschreven. Want al op de eerste dag ontmoette ze Gregor, en voor deze man viel zij als een baksteen. Maar terwijl zij zich volledig gaf, laat Gregor nooit het achterste van zijn tong zien. De lezer krijgt de indruk dat hij haar gebruikt, hij lijkt niet verliefd op haar. Er blijft een afstand, wat Christine ook doet om hem uit zijn tent te lokken.  Ze wil weten. Wie is die man waar zij zo week van wordt, en wiens verhalen niet helemaal blijken te kloppen? En waarom houdt hij afstand? Is zijn depressiviteit een voldoende verklaring? Hij zegt dat hij een theaterstuk schrijft, over de moord op zijn dochter, maar zijn jaartallen kloppen niet. En ze ziet er nooit een woord van de tekst. Ze is ook niet welkom in zijnflat, en hij laat haar alles betalen. Het kan niet goed gaan, en de lezer weet dat ook wel, maar de het hoe is nog niet bekend.

De schrijfster probeert haar lezers naast het reisgedeelte ook te boeien met allerlei filosofietjes en taalweetjes, herkenbaar: wegkruipwoorden: woorden waar je maar niet op kan komen, en die je dan via een omweg ineens te binnen schieten. Of de liedjes die in je opkomen, passend bij  waar je mee bezig bent. Op de eerste pagina, als ze geconfronteerd wordt met haar verleden, is dat bijvoorbeeld: ' Ze gaf zich aan een vagebond. Die sprak van liefde, 't oud verhaal - en zij geloofde het allemaal.' (Eigenlijk is dit het verhaal in een notendop)

Qua filosofie is het vooral de vrije wil, de vrijheid waar ze zich mee bezig houdt, alleen of in dialoog met Gregor, waarbij de afloop van het verhaal van hun liefde hun meningsverschillen een schrijnende bijsmaak geeft. 
Er zijn ook leuk gevonden beelden:

'Het roeren ging eindeloos door, het deinde uit, en verspreidde zich over de hele tafel, de boter werd er smeuïg van, de ruiten op het kleed werden cirkels, ze werd misselijk van de golven.'

Keteleer haalt er ook nog om de haverklap schrijvers en filosofen bij. Naast de muziek en de geschiedenis is het wel wat te veel, maar het is gelukkig geen pagina's lang, het verhaal gaat onverbiddelijk verder, vooral in het laatste gedeelte. Het boek is wel de moeite waard, maar een opvolger mag wel wat meer gestructureerd worden, met minder zijsporen.

ISBN 9789460010408 | Paperback | 254 pagina's | Uitgeverij Vrijdag | augustus 2009

© Marjo, 11 juni 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer: