De waanzinnige liefde van Alma Mahler en Oskar Kokoschka
Hilde Berger

De vraag bij dit boek is wat mij betreft of het wel een roman is. Het is duidelijk op ware gebeurtenissen gebaseerd en gezien het naschrift is er maar weinig aan de fantasie van de schrijfster ontsproten. Achterin het boek staat ook een aardige lijst met bronnen. Maar goed, in de bibliotheek staat het onder de romans, dus zo zal ik deze biografische roman ook maar beschouwen.

Het verhaal gaat dus over de relatie tussen Oskar Kokoschka, op dat moment nog een onbekende schrijver en schilder, en Alma Mahler. De laatste is de weduwe van Gustav Mahler, die op het moment van hun ontmoeting net overleden is. Oskar Kokoschka wordt namelijk gevraagd om een dodenmasker van de componist te maken. De twee krijgen een heftige relatie en Oskar Kokoschka wordt verliefd op Alma Mahler, die nu niet bepaald als monogaam bekend staat en die een voorkeur heeft voor mannen die iets te betekenen hebben.
Rijkdom is niet het belangrijkste, zoals uit de volgende passage blijkt:

"Er waren ook zeer serieuze bewonderaars die naar haar hand dongen, zoals de neuroloog Joseph Fraenkel, de bioloog Paul Kammerer, de Berlijnse architect Walter Gropius of de componist Franz Schreker. Zij waren allemaal erkende grootheden in hun vak. Lilly Lieser (een goede vriendin van Alma Mahler) werd af en toe woedend als ze constateerde dat haar vriendin zich uitsluitend met beroemdheden bezig hield.
'Wat is daar zo misdadig aan?' verdedigde Alma zich. 'Mijn leven is me te kostbaar om me met onbenullige mensen af te geven. De enige onbeduidende mens in mijn omgeving ben jij, Lilly.' Zij, Lilly, was geen kunstenares en betekende ook in de maatschappij en het uitgaansleven weinig of niets, Lilly had eenvoudigweg veel geld dat zij van haar man, een overleden Weense industrieel, geërfd had."

Alma bewondert het werk van de schilder en wordt zijn model. Dat deze liefde gedoemd is om te mislukken wordt langzaam duidelijk. Alma doet alles om het werk van haar overleden man te promoten, iets waar Oskar niet goed tegen kan. Hij heeft het gevoel dat hij met een dode om de liefde van een vrouw moet concurreren. Het komt dan ook verschillende keren tot uitbarstingen. Alma is ook jaloers als Oskar andere vrouwen schildert en dwingt hem op een gegeven moment zelfs om een schilderij te vernietigen, dat hij in opdracht van een vriend heeft gemaakt. Op een gegeven moment wil hij met Alma trouwen en hij regelt alles voor het huwelijk. Op het moment dat hij Alma wil vragen, blijkt zij op reis te zijn en in Scheveningen te verblijven met haar vriendin Lilly. Hier ondergaat ze waarschijnlijk een abortus.

Na haar verblijf in Scheveningen, verhuist Alma naar Berlijn, waar ze intrekt bij Walter Gropius, waar ze al een relatie mee gehad heeft. Uiteindelijk komt Oskar hier achter en hij vertrekt naar Berlijn, om zijn aanbedene op te zoeken. Het komt tot een confrontatie met Walter Gropius en Alma kiest uiteindelijk toch voor Oskar Kokoschka, met wie ze naar Italië reist. Het is een vreemde treinreis, want Alma Mahler reist eerste klas, terwijl Oskar Kokoschka derde klas reist. Hij heeft Alma gevraagd zijn eerste klas-kaartje om te ruilen. Vanuit de derde klas schrijft Oskar liefdesbrieven aan Alma, die door het treinpersoneel overgebracht worden. Oskar heeft heel veel liefdesbrieven aan Alma geschreven, ook in de tijd dat zij model voor hem stond schreef hij haar na haar vertrek brieven om haar zijn liefde te betuigen.

Uiteindelijk keert het stel naar Oostenrijk terug en op een gegeven moment gaan ze op het land wonen, waar Gustav Mahler een huis had laten bouwen, dat op het moment van zijn dood nog niet voltooid was. In dit huis komt het weer tot conflicten, zeker als het dodenmasker van Mahler een plaats moet krijgen. Daar komt bij dat Alma ook tekentalent blijkt te hebben, iets wat Oskar als bedreigend ervaart. Hij eist dan ook van haar dat zij nooit meer zal tekenen en dit is Alma te veel. Eerder heeft Gustav Mahler al van haar geëist dat zij zou stoppen met componeren en nu zou zij zich weer op moeten offeren. Dit wordt dan ook het einde van de relatie.
Oskar keert terug naar Wenen en Alma trouwt uiteindelijk met Walter Gropius, die overigens later ook weer in wordt geruild voor Franz Werfel, hetgeen niet in het verhaal voorkomt.

Inmiddels is de Eerste Wereldoorlog uitgebroken. Oskar wil zich aanmelden voor het leger, maar daar hij in verband met een zwakke long al eerder is afgekeurd, gaat dit niet door. Later probeert hij het nog een keer en nu is men zo wanhopig op zoek naar militairen, dat ook Oskar in dienst wordt genomen. Een van z'n vrienden zorgt er uiteindelijk voor dat hij bij de cavalerie terecht komt, waar hij in ieder geval minder risico loopt te sneuvelen. Oskar lijkt overigens ondanks z'n slechte gezondheid een engeltje op z'n schouder te hebben en overleeft een kogel in z'n hoofd en een steek met een bajonet. Het is verbazend dat hij leefde van 1886 tot 1980.

Na de oorlog wordt hij opgenomen in een sanatorium, waar hij een paviljoentje tot z'n beschikking heeft. Bij een bekende poppenmaakster bestelt hij een levensgrote pop naar het evenbeeld van Alma Mahler, die hem gezelschap houdt. Hij begint inmiddels toch naam te maken als kunstenaar en schrijver en krijgt een paar leerlingen. Op een gegeven moment wordt een toneelstuk van hem opgevoerd en hij nodigt Alma Mahler uit om ook te komen. De pop van Alma gaat ook mee naar de voorstelling en Alma duikt uiteindelijk pas na de voorstelling op. Ze is inmiddels dikker geworden en heeft kort haar. Zij ziet Oskar met de pop naar haar evenbeeld en vertrekt weer zonder dat de twee elkaar nog ontmoeten. Oskar ziet haar wel, maar heeft moeite haar te herkennen. Later wordt de pop vertrapt en aan het einde van het boek staat nog een liefdesbrief, die Oskar in 1949 aan Alma schreef.

Achterin het boek staat nog een uitgebreide lijst met informatie over alle personen die in het boek voorkomen.

ISBN 9789054293316 | Paperback | 204 pagina's | Uitgeverij Conserve | april 2012
Vertaald door Henk ten Berge

© Renate, 06 februari 2015

Lees de reacties op het forum en/of reageer: