Hermann Hesse
Tussen de raderen
Hesse beschrijft hier in feite zijn eigen jeugd en de dubbele gevoelens die hij toentertijd had. Hans Giebenrath en Hermann Heilner vertegenwoordigen deze gevoelens.
Hans Giebenrath is de zoon van Joseph Giebenrath, tussenhandelaar en agent. Een in en in fatsoenlijk man, zoals iedereen in het dorpje.
"Hij had met iedere buurman naam en huis kunnen ruilen zonder dat er iets zou zijn veranderd."
Zijn zoon echter was bijzonder...
"Je hoefde maar naar hem te kijken, hij onderscheide zich duidelijk van andere jongens. Het dorpje in het Zwarte Woud had nog nooit iemand voortgebracht, nog nooit was daar een mens geboren wiens blik en invloed buiten de grenzen reikten. God weet waar de jongen die ernstige ogen, dat intelligente voorhoofd, die voorname tred vandaan had. Misschien van zijn moeder? Zij was al jaren dood [...] Zijn vader kwam niet in aanmerking."
Hans Giebenrath was begaafd, had een goed stel hersens, en dit betekende dat zijn toekomst vast lag... via het staatsexamen naar het seminarium in Tübingen en dan dominee of leraar worden. Heel het dorp was trots op hem maar Hans moest voordat hij het staatsexamen ging doen bijna dag en nacht studeren. De druk van de rector, wiskundeleraar, dominee en andere leraren was zeer groot, hij móest het halen zodat zij trots op hem konden zijn. Hans zélf was ook eerzuchtig en zelfs als hij mocht ontspannen leerde hij toch nog verder. Zijn vader zag dit alles vol welgevallen en trots aan. Tegen de tijd van het examen was Hans doodmoe, werd hij gekweld door hoofdpijn, was bleek en angstig. Stel dat hij het niet zou halen...
Gelukkig gebeurt dat niet, Hans slaagt wél en hoeft daarna niet meer naar school, hij heeft vakantie! Vol verwondering en blijdschap ziet hij zijn omgeving weer, geniet van zijn vrijheid, de natuur, het vissen maar niet voor lang... Weer wordt er een beroep op Hans gedaan, hij moet maar vooruit studeren dan heeft hij een voorsprong op het seminarie en zo gebeurt.
Eenmaal op het seminarie blijft hij aanvankelijk de voorbeeldige leerling totdat hij in contact komt met Hermann Heilner. Hermann is precies het tegenovergestelde van Hans. De stille, schuwe, ijverige jongen tegenover de theatrale, poëtische Heilner. Zo slaafs als Hans alles opvolgt, zo recalcitrant is Heilner. Hij zet zijn vraagtekens bij de leerstof en dacht écht na. Heilner heeft 'lichtzinnige' gedachten, hij leeft voor de taal, schrijft gedichten. De klassieke talen die hij moest leren bezag hij van alle kanten en haalde er meer uit dan "menig zwoeger, die alle woorden kende en geen leesfouten meer maakte."
Voor Hans was dit alles nieuw. Hij die eerzuchtig was bezag met verbazing hoe makkelijk Heilmer met de leerstof omging en toch gezien werd als een intellligente jongen. Heilmer begon Hans aan te vallen over zijn ijver...
"Je werkt toch niet vrijwillig en graag zoveel, je werkt alleen omdat je bang bent voor de leraren of voor je ouwe heer. Wat heb je d'r aan om de eerste of tweede te worden? Ik ben twintigste en desondanks niet dommer dan jullie eerzuchtige werkezels."
Hans raakt in de war, probeert krampachtig toch zijn hoge standaard te bewaren maar het lukt hem niet meer. Lijdzaam zien de leraren hoe hun uitmuntende leerling afzakt naar de middenmoot. Heilner trekt zich negens wat van aan en doet wat hij wil maar dat zit niet in Hans zijn karakter en langzamerhand werkt de tweestrijd in Hans destructief... De hoofdpijnen nemen toe, hij krijgt black-outs, wordt apathisch...
In werkelijkheid overkwam Hermann Hesse in zijn jeugd hetzelfde. Zijn ouders waren erg conservatieve en diepgelovige mensen. Hermann was een uitstekende leerling en ook hij was daardoor voorbestemd voor het seminarie. Ook hij zag en voelde de verstikkende werking. De Hans in het boek is de jongen in Hesse die wil voldoen aan de eisen van zijn omgeving en daar niet tegen opgewassen blijkt, de Hermann in Hesse is degene die in opstand komt tegen de druk en dwang met alle onmacht, wanhoop en tegenstrijdige gevoelens die daarbij horen. Hesse weet dit proces van beide jongens schitterend weer te geven.
ISBN 9045008181 | Paperback | 190 pagina's | L.J. Veen | april 2007
© Dettie, mei 2007
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
