Hermann Hesse
Rosshalde
Ze hebben twee zoons: Albert en Pierre. Albert kan niet met zijn vader opschieten en wordt door zijn vader verzocht daarom elders te gaan wonen. Pierre mag blijven, want hij is vaders lieveling. Zo zijn de verhoudingen als een jeugdvriend van Johann op bezoek komt. Deze Burkhardt haalt aangename herinneringen van hun jeugd op, maar woelt ook in de gevoelige zaken die Johann met grote moeite probeert te verdringen. Het kwaad was al geschied door het uit elkaar groeien van hij en zijn vrouw, maar nu kan hij, door Burkhardt ook niet langer zich zelf voor de gek blijven houden, nu dringen de angsten naar voren en hinderen hem in zijn werk. Sterker nog ze sturen hem in een bepaalde richting.
De bom barst als Albert, zijn andere zoon net op het moment dat Burkhardt komt logeren, ook bij hen vakantie komt houden. Veraguth was al beroemd als schilder, maar zijn werk wordt nog diepgaander, doordat hij zijn ziel en zaligheid er in begint te leggen. Hij begint als Burkhardt is vertrokken aan een schilderij waar het kapotte gezin in al zijn uitzichtloosheid wordt afgebeeld, behalve dan het kind, wat zijn zoon Pierre verbeeldt die als het onschuldige, prille licht tussen de ouders in staat.
Maar deze Pierre, die hij als zijn oogappel beschouwt wordt steeds meer geraakt door de verwijdering tussen zijn ouders. Hij wordt steeds lamlendiger en krijgt op een gegeven moment zelfs nachtmerries. Opeens wordt hij ziek, terwijl zijn ouders voor een raadsel staan en de doktor een verkeerde diagnose geeft, weet de lezer wel beter. Ondanks dat de ouders door de ziekte van Pierre elkaar weer tijdelijk vinden, verliezen ze hun Pierre.
Veraguth besluit staat vast en verlaat zijn vrouw voorgoed. Hij zet ook een streep onder zijn verleden en laat zijn vrouw de keus om het landgoed te behouden of te verkopen. Hij gaat op zoek naar nieuwe horizonten in Maleisie waar hij zijn vriend Burkhardt in het mystieke regenwoud zal bezoeken en waar hij misschien wel een nieuwe richting in zijn werk zal in slaan.
Deze vierde roman van Hesse uit 1914 staat in het teken van de kunst, speciaal de schilderkunst. Al in Peter Camenzind uit 1901 begon Hesse zich al los te maken uit de werkelijkheid. Al in dat verhaal bleek de handeling ondergeschikt aan de gevoelens en gedachten van de personages. Hier wordt het nog verder gevoerd. Het gaat nog niet zover als bij Marcel Proust in 'Op zoek naar de verloren tijd', waar Proust de lezer letterlijk zijn innerlijk in beelden projecteert. Maar Hesse gaat behoorlijk die richting uit. Het is zijn meest romantische roman tot dan toe. Het is zelfs letterlijk een ode aan de grote Duitse romantici.
De lezer die ingewijd is in de schilderkunst van Caspar David Friederich, zal meteen het panorama herkennen wat Hesse op driekwart van zijn boek schildert. De blik die de lezer, tussen bomengroen door krijgt op het rivierdal, herinnert meteen aan de panorama's van de wandelaar hoog in de bergen en het andere op een rotsrand, waar een groepje wandelaars met de toeschouwer een blik op de blauwe zeediepte werpt. Ook de zinnen van Hesse zijn hier op en top romantisch. Op dat moment in het verhaal wil de schilder de naïviteit van het kind vastleggen op een doek, in de vorm van bloeiend veldboeket. Maar het lukt hem niet om de kracht van de onschuld erin vast te leggen; hij is een te schuldige mens geworden, voor hem blijft die deur voor immer gesloten.
Heel interessant is ook dat Hesse in dit verhaal de romantiek een gevecht laat aangaan met het rationalisme. Veraguth is de romanticus die alles in emoties wil vangen, Burkhardt is de rationalist die vindt dat zulke gevoelens nutteloos zijn, omdat zij de wijsheid van de geest van de mens ondergraven.
Dit zijn zo maar een paar thema's uit deze rijke, kleine roman.
Deze roman heeft me enorm gepakt. De beschrijvingen van de natuur, de schepping van de kunst, de onschuld van het kind, zijn zo krachtig dat ze lezer van het verhaal wegvoeren, naar een parallelle wereld waar alleen nog maar gevoelens in beelden bestaan. Langzaam wordt de ondergang van Veraguth uit de doeken gedaan en de lezer leeft mee, is benieuwd hoe dat zal aflopen. Hesse is, weet ik nu, altijd al een donkere schrijver geweest. De scenes met de ziektebeelden van het kind zijn donker en door merg en been gaand. Het licht en donker wisselen elkaar constant af. Zijn boeken zijn autobiografische transformaties, het bijna allemaal stuk voor stuk omgegooide taferelen uit het moeilijke leven van Hesse zelf. Zijn natuurliefde, zijn gecompliceerde liefde voor vrouwen, de liefde voor de onschuld van het kind, maar ook de bedreigingen, de angsten, zoals de angst van het verlies van vrijheid keren constant terug. Terug naar dit boek. Weer een groots werk. Voor mij een boek waar ik als lezer graag zou willen wonen.
ISBN 9023411218 | Paperback | 212 pagina's | De Bezige Bij | 1984
Oorspronkelijke titel: ''Rosshalde'' (1914) Vertaling: Thérese Cornips 1973, 1975 en 1978, Gegevens boek van de afbeelding: Gebundene Ausgabe: 244 Seiten Verlag: Suhrkamp Verlag KG (November 1984) ISBN: 3518031473
© Roel, september 2006
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
