Guus Bauer

Toon alleen recensies op Leestafel van Guus Bauer in de categorie:
Guus Bauer op internet:

  Categorie: Recensies Volwassenen

Het geheim van Treurwegen Het geheim van Treurwegen


Volgend jaar, 2014, is het honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak.

Als de Grote Oorlog uitbreekt, vluchten vele Vlamingen naar het Noorden en Nederland, dat kost wat kost neutraal wil lijken, steunt Duitsland als die een grens van prikkeldraad gaat bouwen. Met behulp van vooral Vlaamse dwangarbeiders werd de dodendraad gerealiseerd. Drieduizend (3000!) volt stond er op!  Het heeft vele mensenlevens gekost. Wat wisten mensen in die tijd immers van elektriciteit!

Het verhaal begint in een dorp nabij de Vlaams-Nederlandse grens. Was je als man niet in het leger ingelijfd, dan werd je gedwongen te werken voor de bezetter. De zestienjarige Willem Treurwegen ontsnapt hieraan vanwege de administratieve verwarring: Willem is de derde Willem Treurwegen die geboren wordt in het gezin, zijn broertjes zijn overleden. Zijn vader was wel een van de arbeiders.

‘Waar is hij naar toe gebracht?’ vraagt m’n zus.
‘Hij is mee met de hekkenbouwers. Ik heb een stuk of vijfentwintig platte karren geteld, kruiwagens, een soldaat of dertig en heel veel mannen met bijlen, zeisen, hamers, houwelen en schoppen.
‘Hoe lang zal dat duren?’
‘Ik weet niet tot waar ze dat hekwerk willen bouwen,’ zeg ik. ‘Va had het over de hele grens met het noorden. Van het oosten tot aan de zee.’
Mijn zus zet grote ogen op. ‘Dat is bijna tweehonderd kilometer. Dan kan het nog wel een tijdje duren.’


Willem de ik-verteller, weet uit handen van de Duitsers te blijven. Hij wil zijn vriend Hans achterna, die eerder over de draad gegaan is. Voor hij vertrekt ontmoet hij zijn oom Alfons, die hem een geheimzinnig pakje en een brief geeft. Wat er in de brief staat, die hij aan zijn moeder heeft gegeven, weet hij niet, maar zowel het pakje als de brief zullen een grote rol spelen verderop in het verhaal.

In deel twee blijkt hij in handen van de Hollanders gevallen te zijn: zijn ondervragers in het krijgsgevangenkamp denken dat hij een spion is voor de Duitsers. Willem begrijpt niet hoe ze er bij komen, maar gaat met gemak mee in hun ideeën over hem. Met een aantal anderen weet hij te ontsnappen, naar Engeland, zich nog steeds uitgevend voor een Belgische officier, en ook in Engeland verdenken ze hem van spionage en wacht hem een cel.

‘Ook bij dit verhoor draait hij mijn tekeningen om en om zonder er ook maar een enkel blik op te werpen. Ik heb alle achterkanten ook gebruikt. Wil hij mijn reactie peilen? Welke vind ik eigenlijk zelf de geslaagdste? Met een ruk staat hij op, steunt zijn gebalde vuisten op de tafel, buigt zich naar voren en zegt: ‘Wie long arbaaiten sea shown for tuh kaiser?’

Als men geen bewijs kan vinden, wordt hij opgeleid om boven Vlaanderen gedropt te worden. Samen met Hans overigens, die hem teruggevonden heeft. 

In totaal zijn er vijf delen, met steeds een andere setting. De avonturen van Willem en Hans zijn bijna ongeloofwaardig, ware het niet dat het oorlog is: een vreemde, verwarrende oorlog, waarin iemand als Willem, die zijn jasje naar de wind laat hangen, het makkelijk weet te redden. Zolang hij maar niet tegen een granaat, vlammenwerper, of tank aanloopt of in een gifgasaanval terecht komt. Hij weet zelfs promotie te maken! Enkele toevallige voorvallen, en de rol van oom Alfons, vormen aan het eind van het verhaal, als het 1945 is, een haast ongelooflijke plot. Maar het kan. Natuurlijk kan het…

Het is een fantastisch verhaal, met veel humor, wrange humor, maar ook gewoon leuke dingen die het altijd weer gruwelijke verhaal van de Grote Oorlog draaglijk maakt. Overigens gaat Bauer niet diep in op de oorlog zelf, alles wordt verwerkt in het verslag van Willems avonturen.

De achtergrond is waar, het avontuur van Willem acceptabel, het verhaal een feest om te lezen!


ISBN 9789056724658 | Hardcover | 280 pagina's | Uitgeverij Signatuur | januari 2013

© Marjo, 04 april 2013


Lees de reacties op het forum en/of reageer:

 

Heinwee heeft een kleur Heinwee heeft een kleur


Dit boek bevat drie novellen, die  samenhang vertonen.

In de titelnovelle, Heimwee heeft een kleur, is Roman gevangengenomen. Het verhaal speelt zich af in Tjecho-Slowakije, in het communistische tijdperk. In de gevangenis probeert Roman een roman te schrijven op aardappelschillen, die niet ontdekt mogen worden, want dat zou hem op een zware straf komen te staan. Hij heeft ooit onder het pseudoniem Miroslav von Miraus boeken gepubliceerd, die hem ook al een zware straf zouden opleveren als bekend zou zijn wie er achter dat pseudoniem zat. Later blijkt dat meer mensen het weten dan hem lief is.
Het verhaal gaat over hoe hij zich staande houdt in het dagelijks leven, zowel binnen als buiten de gevangenis. Daarbij komt hij mede- en tegenstanders tegen en ook mensen waarvan hij niet weet of hij die wel kan vertrouwen. Dat geldt voor zijn notaris en ook voor de agent, die beneden hem woont.
Overal zijn verraders en vooral intellectuelen moeten het ontgelden: Roman, ingenieur,  is voordat hij gevangen is genomen gedwongen als arbeider in een metaalfabriek te werken.
Langzaam wordt duidelijk waarom hij gevangen is genomen: hij heeft geprobeerd het arbeidersparadijs te ontvluchten en wel op een zeer originele manier. Die wordt uit de doeken gedaan aan het eind van dit verhaal.
Dan volgt de fluwelen revolutie: Roman wordt vrijgelaten en moet zijn weg zien te vinden in de nieuwe maatschappij. De vroegere machthebbers zijn nu voortvluchtig of bekleden nederige posities.

Het tweede verhaal, De koperslager en het grauw, handelt over een dal dat geheel zelfvoorzienend is en totaal is afgesloten van contacten met de buitenwereld.  Zelfs het paard van de brouwer wil er niet zijn en maakt dat hij wegkomt alsof de paardenslager hem op de hielen zit. De strenggelovigen hebben de macht en proberen die te houden door iedereen te controleren met hun spionnen. Het dal is in somberheid gedompeld: er is geen kleur meer te bekennen, alles is grauw, want kleur is niet toegestaan. De winter slaat er hard toe: als je per ongeluk een stap naar buiten zet zonder je berenbontjas vries je onmiddellijk vast in de houding waarmee je die stap zet. Een belangrijke rol in het verhaal is weggelegd voor Clemens: hij is doodgraver, kastelein en klompenmaker tegelijk. Als zijn vrouw sterft, is hij verplicht de zeven dagen rouw uit te zitten. De spionnen van de strenggelovigen komen controleren of hij zich wel aan die regel houdt.
Natuurlijk is er verzet tegen de onderdrukking door de strenggelovigen. De koperslager organiseert samen met zijn een opstand, waarbij hij Clemens, zijn aanstaande schoonzoon betrekt.  Hij is daar al tientallen jaren mee bezig en werd eerst geassisteerd door de vader van Clemens. Hij heeft elektriciteit ontwikkeld, die buiten het dal al wel bestaat maar in het dal niet wordt toegelaten door de strenggelovigen (teveel licht).
Bij de revolte worden onorthodoxe middelen als gebreide gekleurde doeken en tunnels naar de kerk gebruikt. Het werkt: de strenggelovigen raken hun macht kwijt en het dal krijgt weer kleur. De strenge vorst trekt zich terug als er een aangenaam warm briesje in het dal wordt toegelaten.

Je bent zelden getuige, het derde verhaal, knipoogt naar Ullysses van James Joyce. Het gaat over één dag in het leven van twee mannen, die elkaar niet kennen. Een heel gewone dag zou het zijn, ware het niet dat het  9 november 1989 is, de dag van de val van de Muur. En op die dag worden beide mannen vijftig.
De ene man, Altmann, woont in West-Berlijn. Hij begint zijn dag met een scheerbeurt, waarbij allerlei gedachten in hem opkomen. Losse gedachten, die duidelijk maken dat hij het allemaal wel heeft gezien. Hij is levensmoe. De andere man, Novak, woont in Oost-Berlijn.  Wat hen verbindt is een door Altmann ontwikkeld gebakje dat door Novak is nagemaakt. Zij kennen elkaar niet.
Zijn vrouw is opgepakt en verdwenen, hij is er nooit achter gekomen waarom. Er is schaarste: hij zou wel een nieuwe handdoek willen hebben maar die moet je zien te versieren. In dit arbeidersparadijs is bijna niets te koop en de vrouwen zijn hele dagen bezig met het bij elkaar krijgen van voldoende eten.  
Deze dag gaat hij, net als anders, naar de bakkerij waar hij werkt, ontdekt dat daar niemand is en belandt zeer tegen zijn zin in een demonstratie.  Omdat er een dichte mist hangt, heeft hij niet door dat hij naar West-Berlijn wandelt. Uiteindelijk komt hij terecht bij het restaurant van het hotel waar Altmann heeft gewerkt en waar het gebakje heeft ontwikkeld.  Ook Altmann is naar dat restaurant gegaan en wordt daar bijna aangezien van de zojuist overleden hoteleigenaar. Noch Altmann noch Novak hebben door dat ze zich middenin een historische omwenteling bevinden.

De drie novellen hebben alle drie onderdrukking als onderwerp en in alle verhalen komt een niemandsland voor: een stuk grond waar niemand mag komen.  Dat stuk grond wordt in alle verhalen uiteindelijk bevrijd.
De hoofdpersonen lijken ook op elkaar. Ze zijn van dezelfde leeftijd (50), voor het oog onderwerpen ze zich, maar eigenlijk leggen ze zich niet bij de onderdrukking neer.
De sfeer is steeds nogal somber, maar toch is er een luchtige ondertoon in het boek. Dat komt door het gedoseerde gebruik van humor: zo staat de koperslagen een moment lang geheel bevroren voor de deur, maar hij overleeft dat wel.
En is de bevrijding die de hoofdpersonen ondergaan wel een bevrijding? In De koperslager en het grauw misschien wel, maar bij de twee andere verhalen valt dat te betwijfelen. Daar lijkt alles gewoon door te gaan, al wisselen er misschien wat rollen. In Je bent zelden getuige zal het vast zo zijn dat de oude partijleden gewoon aan de macht blijven, denkt Novak.
Het boek is niet heel toegankelijk want de schrijver laat veel open voor de lezer. Het leest als een sfeertekening waarbij de handelingen heel tersluiks om de hoek komen kijken. Niet iets voor een avondje ontspannen lezen, wel voor als je zin hebt in ironie en gezond pessimisme.


ISBN 9789056723767 | Hardcover | 271 pagina's | Uitgeverij Signatuur | november 2010

© PetraO, 15 januari 2011


Lees de reacties op het forum en/of reageer: