Geert van der Kolk

Toon alleen recensies op Leestafel van Geert van der Kolk in de categorie:
Geert van der Kolk op internet:

 

Noordtij Noordtij


In mei van het jaar 1882 ligt in de haven van St. John’s (Newfoundland) het poolschip Gerrit de Veer aan de kade. Het zeilschip (dat ook op stoom kan varen) is oorspronkelijk gebouwd voor de robbenjacht. Het is berekend op het varen door het ijsrijke wateren van de Noordelijke IJszee. Maar deze zomer krijgt het schip een bijzondere taak: het zal gebruikt gaan worden voor een wetenschappelijke expeditie. De bemanning bestaat uit een schipper, een stuurman, een machinist, een kok, twee matrozen, een stoker en een scheepsjongen. Sommigen komen van de koopvaardijvaart, anderen hebben al eens meegevaren met walvisvaarders. De Nederlandse poolexpeditie staat onder leiding van een geograaf en meteoroloog: Rutgers Matthes. Tot zijn team behoren verder: een natuurhistoricus, een cartograaf, een arts, een fotograaf, een kwartiermeester en een timmerman.
1882 is uitgeroepen tot het Internationale Pooljaar. De Nederlandse expeditieleden zullen een kleine nederzetting bouwen op Ellesmere (een onherbergzaam gebied tussen Groenland en de Noordpool) en hier hun proeven doen, waarnemingen vastleggen en landkaarten tekenen van nog onbeschreven delen van het Noordpoolgebied. Het schip zal hen er heen brengen, met de nodige proviand, bouwmaterialen en brandstof en hen na een jaar weer ophalen. Het gebied is slechts een paar maanden per jaar bereikbaar door de extreme koude, de duisternis en de ijsgang. Het wachten is nog op een ijsmeester die het schip veilig tussen de ijsbergen door kan loodsen en de weg moet wijzen door de ijsvrije geulen. Alle ijsmeesters zijn echter al onderweg met de lucratieve walvisvaart en robbenjacht. Uiteindelijk wordt er toch nog iemand gevonden: een norse, halfbloed indiaan, die met tegenzin aanmonstert.
De expeditie kan beginnen. De Nederlandse expeditieleden zijn goed voorbereid en de bemanning van het schip heeft de benodigde ervaring voor deze gevaarlijke reis. Onderweg worden nog 3 eskimo’s met twee sleeën en aantal sledehonden aan boord genomen. Niets lijkt een voorspoedige tocht meer in de weg te kunnen staan. Maar dat zal heel anders uitpakken.
Niet alleen het onverbiddelijke klimaat en de wildernis spelen hun parten: stormen op zee, ijsbergen, ijsberen, aanstromende kudden kariboes, verblindende sneeuwjachten, duisternis, kruiend ijs, dichtvriezende geulen. Stomme ongelukken en pech, ziektes waar onder deze omstandigheden geen remedies voor zijn en onderling onbegrip eisen ook hun tol. Wanneer de Gerrit de Veer uiteindelijk vast dreigt te vriezen in het pakijs ontstaan er conflicten tussen de leden van de expeditie en de zeelui en dan wordt duidelijk dat het grootste gevaar niet schuilt in de natuur, maar in hun eigen menselijke tekortkomingen en drijfveren. Als de poolnacht invalt, leiden wantrouwen, demoralisatie en tragische fouten tot een schokkende ontknoping.

De gebruikte wisseling van vertelperspectief is functioneel. Een klein deel van het verhaal wordt ons verteld via de brieven die de scheepsdokter aan een vriend schrijft (maar die eigenlijk meer een dagboek zijn, omdat ze niet verstuurd kunnen worden). Het zijn de enige momenten waarop we iets vernemen over de twijfels, gedachten en gevoelens van een der opvarenden. In de rest van het boek krijgen we een vrijwel feitelijk verslag van de gebeurtenissen en de onderlinge gesprekken. De spanning die daar echter onder ligt, wordt op een bewonderenswaardige wijze voelbaar gemaakt en steeds verder opgebouwd. Je wordt gegrepen door het verhaal en er in meegezogen. De lezer leert de opvarenden niet beter kennen dan zij elkaar in het verhaal kennen. Dat is echter geen tekortkoming: zo raak je vanzelf ongemerkt betrokken bij het onderlinge wantrouwen. De sfeerbeschrijvingen zijn beeldend: het is knap een wereld die de meesten van ons toch niet van dichtbij kennen zo levensecht op te roepen. Heel wat wetenswaardigheden passeren de revue, zonder de vaart uit het verhaal te halen.
Samengevat: een spannend en ijzingwekkend verhaal over een expeditie naar de Noordpool met een huiveringwekkende afloop. Geert van der Kolk is een schrijver om te ontdekken. Zijn roman Noordtij leent zich daar prima voor!


ISBN 904680030X | Paperback | 0 pagina's | Nieuw Amsterdam | 2005

© Jannie Trouwborst, september 2007


Lees de reacties op het forum en/of reageer: