Meester!
Frank McCourt

is de auteur van Angela's Ashes en 'Tis, allebei aangrijpende autobiografische romans. De ene gaat over zijn jeugd in de sloppen van Limerick, je kunt je niet voorstellen dat iemand zulke armoede overleeft en er dan ook nog met zoveel humor en liefde over schrijven kan.
Het tweede boek gaat over zijn tocht naar Amerika, waar hij zich in zijn eentje vestigt. Hij probeert op te klimmen in de Amerikaanse maatschappij, maar met zijn accent, zijn uiterlijk (met twee ogen als pisgaten in de sneeuw) lijkt dat maar niet te willen lukken. Met een ongelooflijk doorzettingsvermogen weet hij bij de New York University een graad te halen waarmee hij leraar kan worden. Maar dat blijkt veel zwaarder te zijn dan hij verwachtte.

Dit boek 'Meester' (A Teacher, A Memoir), is een ode aan het leraarschap. McCourt vindt dat hij het leraarschap tekort heeft gedaan in zijn eerste boek, schrijft hij in het voorwoord van Meester.
Maar op tweederde van het boek rijst de vraag of hij nu niet een nog veel duisterder beeld schept van zijn strijd in de helse klaslokalen tegen onwillige leerlingen en een tegenwerkende bureaucratie, zijn leerlingen weet hij alleen te boeien met verhalen over zijn ongelukkige katholieke jeugd in Limerick...

Na een mislukte doctoraalstudie lijkt hij nog dieper aan de grond te zitten, zijn vrouw heeft hem verlaten en de enige lerarenbanen die hij kan krijgen zijn invallersbaantjes. Het meest ondankbare en annonieme baantje in onderwijsland.
Tot hij aan de slag mag bij de Stuijfesant Highschool, een prestitieuze school waar alleen de top 700 leerlingen van New York heen mogen. Er gaat een wereld voor hem open, hij weet zich geen raad met leerlingen die daadwerkelijk geïnteresseerd zijn in wat hij zegt.
Maar zijn creatieve stijl van lesgeven spreekt het hoofd van de sectie Engels aan, en nu begint zijn echte leven.

Hij laat de leerlingen met elkaar discussieren, hij leert met de leerlingen mee terwijl ze recepten op muziek zetten, als ware het poezie.
Hij inspireert hen en zichzelf, en al werkt hij meer dan 60 uur per week, het is fantastisch om hem hierin als lezer te volgen.
Ook zijn schrijfstijl wordt sprankelender en hij trakteert de lezer op stijl, woordkeus en inhoud die iedere taalliefhebber doet watertanden.

Tijdens een les creatief schrijven:
'Ik heb het tegen diegenen die in schrijven geintereseeerd zijn. Schrijven is iets wat je voortdurend doet, op elk moment van je leven. Zelfs in je dromen ben je nog bezig met schrijven. Wanneer je door de gangen van de school loopt, kom je allerlei mensen tegen, en je bent als een razende aan het schrijven. (...) Dan zie je iemand die je wel aardig vindt en je zegt op warme hartelijke toon Hallo. Het soort Hallo dat associaties oproept met een geplas van roeiriemen, met zingende violen, met ogen die glanzen in het maanlicht. Er zijn zoveel manieren om Hallo te zeggen. Je kunt het blaffen, zingen, snauwen, je kunt het lachend of hoestend zeggen. Een simpele wandeling door de gang roept zinnen, alinea's op in je hoofd en vraagt om een veelvoud van beslissingen. Ik praat nu als man, want vrouwen blijven voor mij nog altijd één groot mysterie. (...) Misschien ben je het koele, beheerste type; zo'n man die op Helena van Troje af slentert en vraagt of ze plannen heeft voor n het beleg; en dat je een leuke tent weet om lamsbout te gaan eten en oezo te drinken in de ruïnes van Ilium. Iemand die cool is, een charmeur, hoeft geen script voor te bereiden. Maar wij, de anderen, wij zijn allemaal druk aan het schrijven.' (enz.)

McCourt schrijft in dit boek bijna net zo goed als in Angela's Ashes, maar met meer afwisseling. Regelmatig verandert hij van toon en perspectief, zoals hij in het tweede boek had moeten doen, dat wat mij betreft heel goed was, maar teveel zijn schrijftruck van Angela's Ashes herhaalde. Met de drie boeken bij elkaar krijg je een goed beeld van zijn leven, en hoe hij veranderd is. Hoe hij zijn trauma's overwon, maar ook hoe hij erdoor gevormd is, hoe het zijn leven in de weg zat en hoe hij het tegelijk gebruikt heeft als masker.

Ik kan slechts één minpunt vinden: Het boek brengt niet wat de achterflap belooft: 'In Meester vertelt McCourt zijn spannendste verhaal tot nu toe: Hoe hij schrijver werd'
Het eerste en tweede boek zijn absoluut spannender, en in dit boek schrijft hij weinig over hoe hij schrijver werd. Het gaat bijna helemaal over zijn dromen, teleurstellingen en zijn werkelijkheid van het leraarschap. Wederom vol zelfspot en ironie, stijlvol en aangrijpend. Een goed boek, maar wie wil lezen hoe hij schrijver werd heeft veel meer aan het tweede boek.

ISBN 9044607448 | Paperback | 303 pagina's | Uitgeverij Prometheus | november 2005
Vertaler: M. Eggermont, E. Feberwee

© Hendrik, december 2005

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

De nieuwe wereld
Frank McCourt

In mijn laatste jaar secundair moesten we voor Engels uit een hele lijst een boek kiezen dat we zouden lezen en bespreken. Niet goed wetende wat te nemen, ik was niet zo thuis in die taal die als vanzelfsprekend uit de mond van zo veel jongeren lijkt te rollen, heb ik er maar op goed geluk “Angela’s Ashes” van Frank McCourt gepikt. Ik heb er even op gezwoegd, want het boek was afwisselend in normaal Engels en in een sappig dialect geschreven, maar eenmaal ik daar gewoon aan raakte, had het boek me helemaal in de ban. Ik heb een heel goed punt voor mijn bespreking gekregen, en het is dan ook geen wonder dat ik bij mijn laatste bezoek aan de bib het vervolg mee naar huis heb genomen – in het Nederlands weliswaar, mijn Engels is wat roestig geworden.

“De nieuwe wereld” is niet zo meeslepend als “De as van mijn moeder”, maar dat mag de pret niet drukken. De stijl is nog steeds ontzettend direct, de lezer zit als het ware mee in het hoofd van de verteller, en het is een autobiografie zonder franjes. Geen melodramatische toestanden, tenzij ze worden beschreven met de nodige zelfspot, het onmisbare ingrediënt om dergelijke scènes verteerbaar te maken.

Frank, auteur, verteller en hoofdpersonage, vertrekt uit het armoedige, katholieke Limerick in Ierland naar Amerika om het daar te gaan maken. Katholiek is een adjectief dat ertoe doet, in het eerste boek al heel erg, maar ook hier blijft het steeds pertinent aanwezig. Frank gaat er van uit dat hij zo’n vreselijke zondaar is dat hij niet meer bij een gewone priester durft te biechten omdat hij bang is naar een bisschop of misschien zelfs naar het Vaticaan gestuurd te worden. En dat allemaal omdat hij een paar keer aan de meisjes denkt, in het leger naar de hoeren ging (waar hij uiteraard een ontzettend schuldgevoel over had) en nog van dat fraais.
Hij vindt de moed om te gaan studeren, ook al heeft hij geen middelbare schooldiploma: zijn passie voor lezen en zijn leergierigheid zorgen ervoor dat hij toch een kans krijgt om deeltijds aan de universiteit te beginnen. Hij is gemiddeld, maar slaat er zich toch doorheen en belandt uiteindelijk in het onderwijs.
Intussen heeft hij het meisje van zijn dromen leren kennen, op en top Amerikaans, lid van de episcopale kerk (waar hij niets van moet weten) en die een footballspeler laat vallen omdat ze hem leuker vindt. Hij doolt tussen een burgerlijk leventje waarin het toch krabben is om rond te komen met wat hij als leraar betaald wordt, en het leven in cafés met het dwalen langs kades en het filosoferen met vrienden.

Het boek is vlot geschreven, maar naar mijn mening mocht er best wat in geschrapt worden. Een aantal scènes herhalen zich net iets te vaak in verschillende variaties, zonder een meerwaarde aan het verhaal te geven. Daardoor geeft het begin een wat overbewerkte, maar toch veelbelovende indruk, terwijl er naar het einde toe wat vlugger “geschetst” wordt. Een onevenwicht dat wellicht voortkomt uit de overweldigende indrukken die een arme Ier opdoet als hij voet zet in het Amerika waar alles mogelijk lijkt (maar alles nog steeds moeilijk blijkt te zijn). Toch denk ik dat de auteur wat meer had moeten uitbalanceren zodat de laatste herinneringen in het verhaal minder vluchtig zouden lijken.

ISBN 9046140075 | Pocket | 398 pagina's | Uitgeverij Bert Bakker | 1999

© Elvira, januari 2006

Lees de reacties op het forum en/of reageer: