Euforie
Christiaan Weijts

Het architectenbureau waaraan Johannes Vermeer verbonden is, waagt zich aan een ontwerp voor een leeggevallen plek in Den Haag. De gemeente heeft er een prijsvraag voor uitgeschreven, een beladen prijs voor een beladen plek. Daar is namelijk een terroristische aanslag geweest, waarbij 43 mensen de dood vonden. Wat Johannes niet vertelt  - niet tegen zijn vrouw, en niet tegen zijn compagnons -  is dat hij zelf betrokken was bij de aanslag: op het moment dat die plaatsvond werd hij met zijn busje aangehouden en gecharterd voor vervoer van de gewonden. Is zijn zwijgzaamheid te danken aan het feit dat hij zijn jeugdliefde gewond op de grond meende te zien liggen? Maar het kan Isa niet geweest zijn, ze was toch immers ook ouder geworden, en deze vrouw leek zo jong.
Voor Johannes heeft het ontwerp dus een dubbele laag: het raakt hem persoonlijk en natuurlijk wil hij graag dat hun ontwerp, waar hij zijn ziel en zaligheid in gestoken heeft, ook uitgevoerd wordt.

In terugblikken – waarvoor die andere hoofdstuknummering niet nodig was – lezen we over Isa en de jongere Vermeer. Hij was een verlegen puber, die lijdzaam toekeek hoe zijn klasgenote Isa zich in het volle leven stortte. Zelf durfde hij niets te ondernemen en zij zag hem eerder als een klankbord dan als een eventuele minnaar. Dat was in de jaren negentig, in de tijd waarin nog niet iedereen een mobieltje had.
In het heden zijn er de intriges rondom het ontwerp. Een van de compagnons gaat wel erg ver om te winnen. Wie de winnaar is wordt bepaald door middel van een referendum, en in de aanloop daar naar toe, moet er de nodige media-aandacht gevonden worden. Het is niet direct Vermeers ding, en als er dreigbrieven in zijn brievenbus ploffen, en het in zijn privéleven allemaal niet meer op rolletjes gaat, wordt hij teruggeworpen op de basis van het ontwerp. Hij begint te twijfelen. Is hetgeen nu voorgesteld wordt wel wat hem voor ogen staat? Of heeft hij zich ook nu als volwassene niet genoeg laten gelden?
Behalve de flashbacks zijn er ook nog de stukjes tekst die Vermeers lezingen vormen, waarin zijn theorie over architectuur en aanverwante zaken, weergegeven wordt. Wat is de taak van een architect? vraagt hij zijn publiek.  Wat is de ultieme vorm?  Moet je meegaan in de praktische, dode manier van bouwen, of kun je juist een innerlijk leefwereld weergeven door middel van een gebouw?
En passant zit het boek boordevol maatschappijkritiek.


Gelukkig heeft Weijts er een plot ingebracht, het zou anders een erg droog betoog geworden zijn. Allemaal heel interessant, maar vlot leest het niet. Het is nogal véél allemaal.
Leve Isa, die op een eigen wijze een sausje over het verhaal giet. En leve de boomverzorgers, die wat spanning brengen!

ISBN 9789029586276 | Paperback | 452 pagina's | De Arbeiderspers | november 2012

© Marjo, 11 maart 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer: