Nasleep
Carel van der Merwe

Paul du Toit is tijdens de Apartheid betrokken geweest bij de geheime dienst. Die dienst heeft een bomaanslag gepleegd op een vergaderruimte van de anti-dienstplichtbeweging, waarbij twee mensen om het leven zijn gekomen. Eén van de twee overledenen is een vriend van Paul du Toit. Jaren later moet hij zich verantwoorden voor de waarheids- en verzoeningscommissie. Als hij zijn vrouw Louise vertelt, wat hij heeft gedaan, verlaat zij hem. Hij raakt ook direct zijn baan kwijt. Om Louise weer voor zich te winnen, zoekt hij haar. Hij ontdekt dat ze in Londen zit en hij gaat haar daar zoeken. Om in zijn levensonderhoud te voorzien, gaat hij bij een beveiligingsbedrijf werken. Uiteindelijk komt hij erachter waar ze woont en werkt en hij ontmoet haar. Het blijkt dat ze hem echt niet terug wil en langzamerhand wordt duidelijk dat zijn verleden niet haar enige motief was om hem te verlaten.
Als hij vlak na de dood van zijn vader teruggaat naar Zuid-Afrika, komt hij erachter dat de geheime dienst een veel vuiler spel heeft gespeeld dan hij ooit heeft vermoed. Ook zijn eigen motieven zien er minder fraai uit dan hij zichzelf altijd heeft wijsgemaakt. Dan staat hij nog eens voor de keuze wat hij verder met zijn leven zal doen.


Paul du Toit is wel erg naïef. Tijdens de apartheid heeft hij zonder twijfel bevelen uitgevoerd. Hij twijfelde ook niet aan de rechtvaardigheid van het systeem Wel legt hij later uit aan zijn ondervragers van zijn WVC dat hij nooit bewust zou meewerken aan het doden van burgers. Hij voelt zichzelf steeds slachtoffer, wil niet zien dat hij zelf keuzes heeft gemaakt.
En, dodelijk voor een boek dat de pretentie heeft om literatuur te zijn, hij is een brave borst. Dat Paul niet meer is behept met zwarte kanten is een grote zwakte van deze roman. Hij was beter te pruimen geweest als hij die twee mensen bewust om zeep had gebracht, omdat hij nou eenmaal geloofde in de Apartheid en in alle middelen (zoals dienstplicht) die haar moesten beschermen.
De schrijver heeft kennelijk de bedoeling gehad de gevoelens en motieven van de andere kant, de foute kant sinds de Apartheid is opgeheven, weer te geven. Paul du Toit komt uit een familie van hartwerkende boeren, die het maar wat moeilijk hebben als na 1994 de zwarten de macht overnemen.
Zijn belangrijkste conflict is het verlies van zijn vrouw, dat hij niet kan accepteren. Zijn gevoelens en ideeën over wat er vroeger is gebeurd, nemen een veel minder belangrijke plaats in. Daardoor gaat het verhaal de kant op van een banale liefdesgeschiedenis, terwijl de confrontatie met een verleden waarin dingen zijn gebeurd die nu niet meer acceptabel zijn, zoveel interessanter is.


De roman is vertaald uit het Afrikaans en dat maakt het moeilijker om iets over de stijl te zeggen. Wel is duidelijk, dat de gebruikte zinnen nogal rechttoe rechtaan zijn, zonder dat er al te veel te genieten valt van het taalgebruik.
Zijn ontslag wordt aldus verteld:


“’Natuurlijk’, antwoordt hij. Waarom protesteren? Het besluit was genomen, waarschijnlijk niet door John, en na het kruisverhoor van gisteren is hij moe geredeneerd. Hij neemt zonder belangstelling deel aan het gesmeerd verlopende ontslaggesprek: John is een ervaren personeelschef” .


Het boek staat vol met dit soort zinnen: er wordt veel verteld en weinig getoond. Daardoor wordt de lezer niet echt in het verhaal getrokken: zij blijft onverschillig tegenover het lot van Paul.
De huidige tijd is verteld in de tegenwoordige tijd. Elke gebeurtenis in het heden is wel aanleiding tot een flashback, die in de verleden tijd wordt verteld. Daartussendoor staan transscripts van rechtbankverslagen: die zijn lang en erg saai. Ze voegen niet veel toe aan het verhaal, laten alleen zien dat Paul nergens iets van wist en dat hij alleen bevelen opvolgt.
Door alle missers en tekortkomingen is het een weinig boeiend boek. Zeker als je In ongenade van Coetzee hebt gelezen, dat er in de verste verte niet op lijkt, maar ook handelt over de houding van blanken tegenover De Apartheid. In Zuid-Afrika schijnt het boek wel succes te hebben gehad. Misschien dat het daar op een bepaalde manier toch taboedoorbrekend is of, wie weet, heeft het mensen van hun schuldgevoel weten te verlossen.

ISBN 9789089530400 | Paperback | 255 pagina's | Uitgeverij Ailantus | april 2010

© PetraO, 03 mei 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer: