Liever niet op reis
Bertien Minco

De schrijfster is geboren in 1963, ruim na de Tweede Wereldoorlog. Haar familie is Joods, in het gezin werd niet gepraat over het oorlogsverleden. In dit boek vertelt ze haar verhaal bij monde van Rivka, een jonge Joodse vrouw, op zoek naar haar afkomst. Ze is alleen: haar man is afwezig en hun enige dochter is vertrokken voor een wereldreis.

Als haar vriendin Eva haar vertelt over een groepsreis die ze gaat maken, onder leiding van een Amerikaanse boeddhistische voorman, besluit Rivka deze kans aan te grijpen en mee te gaan. Dat haar medereizigers gaan om er te mediteren, maakt niet uit. Ze vindt dat ze toch eens naar Auschwitz-Birkenau moet, waar haar voorouders het leven lieten. Ze zal de reis maken zoals ze dat zelf wil. Als voorbereiding maakt ze een lijst van al haar familieleden die ‘weggekomen zijn’. Zo noemt de familie dat als mensen niet teruggekomen zijn uit de concentratiekampen. In Auschwitz leest ze de namen voor.

‘Nadat alle namen gelezen zijn gaan we naar een vrouwenbarak. Er staat een ceremonie op het programma. Ik vind het lastig om de barak binnen te gaan. Wat kom ik hier doen, met mijn thermo-ondergoed en warme sokken? Doelloos loop ik rond, neem de houten britsen in me op en strijk met mijn vingers langs de wanden in de hoop iets te voelen in de hoop iets te voelen, wat me een beetje in contact zal brengen met .. Ja, met wat eigenlijk?
Met de geschiedenis van mijn familie, met mezelf?’

Rivka gaat op een eigen manier op zoek, waarbij we vooral lezen over hoe de overlevenden omgingen met het voor hen nog verse verleden. Alleen de oma van Rivka heeft het overleefd, zij sprak er niet over. Haar moeder was zestien in november 1942, toen haar ouders weggevoerd werden. Zelf ontsnapte ze door onder een bed te gaan liggen. Dan is er nog tante Leny, de zus van Rivka’s vader, veelal verhalen uit de tweede hand.

Zodoende gaat dit boek meer over de tweede en zelfs derde generatie kinderen. Zij hebben last een verzwegen verleden. En naarmate het langer geleden is, zijn de feiten moeilijker te achterhalen. Wie waren die mensen waar soms over gepraat werd? Wie waren de twee jongetjes op de foto in de kamer bij oma? Hoe ga je om met zulke drastische gebeurtenissen? Mensen die uit het gewone leven gerukt worden, ineens alleen komen te staan? Hoe komt het dat het verleden zolang door suddert? Angst blijkt een gevoel dat van generatie op generatie doorgegeven wordt zonder dat duidelijk wordt waar die angst vandaan komt. En daar moet een einde aan komen, besluit Rivka.

‘Liever niet op reis’. Als je de geschiedenis van het Jodendom bekijkt, met al het vrijwillige, maar vaak ook onvrijwillige gereis, dan is deze titel logisch. Maar Rivka gaat wel op reis, en leert overweg te kunnen met haar verleden.

Bertien Minco (Groningen, 1963) werkte in het theater, bij de radio en is directeur van het door haar opgerichte Jeugdcultuurfonds. Sinds een aantal jaren doet ze onderzoek naar haar familiegeschiedenis. Liever niet op reis is haar debuutroman.

ISBN 9789492241085 | Paperback | 208 pagina's | Uitgeverij Magonia | oktober 2016

© Marjo, 26 augustus 2017

Lees de reacties op het forum en/of reageer: