Het verloren hoofd
Antonio Tabucchi

Sinds mijn ‘vondst’ Baricco ben ik op ontdekkingsreis door de Italiaanse literatuur. Recensies van boeken van Italiaanse schrijvers spel ik uit en het hoeft maar een beetje aantrekkelijk te lijken of de roman, ja, vrijwel altijd de roman, komt hoog op mijn prioriteitenlijstje.
Tabucchi’s Verloren Hoofd scoorde op verschillende elementen: het verhaal had de kenmerken van een detective, was erudiet en deed gewag van culinaire geneugten. Dat moest een heerlijk boek zijn. Daarbij kwam dat het volgens de recensent van het NRC, Frans van Dooren, ook nog eens trefzeker was vertaald.

Het Verloren Hoofd gaat op een subtiel verweven manier over actuele sociale onderwerpen – criminaliteit, corruptie bij de politie, de sensatiepers, de rechtbank en de publieke opinie.
Het verhaal speelt in de Portugese stad Porto. Een zigeuner ontdekt een lijk zonder hoofd. Firmino, een jonge journalist van een boulevardkrant, moet de zaak verslaan. Het lijk is van een jonge employee van een firma voor import en export, die in zijn bedrijf op drugshandel is gestuit. Hij heeft een zending achterover gedrukt. De politie verdonkeremaant bewijsmateriaal.
Het Verloren Hoofd van Damasceno Monteiro gaat eigenlijk over mensenrechten.

Als thriller stelt Het Verloren Hoofd van Damasceno Monteiro niet zo veel voor. In no time is duidelijk wie het slachtoffer is (in geval van een missend hoofd kan dat een extra spanningselement zijn) en wie het gedaan heeft. Tabucchi houdt er echter wel degelijk de spanning in door de vragen, zienswijzen en invallen van de advocaat Fernando Diogo Maria de Jesus de Mello Sequeira, beter: meester Loton, want zo kent iedereen hem in Porto.
En: wie is toch die elegante, bescheiden pensionhoudster Dona Rosa en hoe komt het dat iedereen haar kent?
Firmini, die zichzelf liever profileert als literatuurwetenschapper die een essay schrijft over ‘Vittorini’s invloed op de naoorlogse Portugese roman’ en een aanhanger is van Lukacs, raakt geheel overrompeld door de kennis en belezenheid van meester Loton én van zijn omvang. In vragen, opmerkingen en pleidooien komen we in aanraking met het werk van Kafka, Hölderlin, Camus en Aleg om maar eens wat namen te noemen. Maar we leren ook over de overeenkomst tussen een kaartspelletje en “de onverdraaglijke logica waardoor ons leven wordt bepaald”.
In Het Verloren Hoofd van Damasceno Monteiro wordt menig smakelijk maal verorberd. Je moet er wel van houden. Firmini en ik houden allebei niet van pens, ik houd verder helemaal niet zo van (varkens)vleesgerechten. Van de vissoorten spreekt het stekelbaarsje mij als culinaire delicatesse evenmin aan. Tabucchi had hier van mij wat minder beeldend mogen schrijven. Tabucchi is Italiaan van geboorte (Pisa in 1943) en ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat hij enigszins de spot drijft met de –vergeleken met de Italiaanse keuken in elk geval- uitermate boerse keuken van Portugal.

Voor mij is Tabucchi een nieuwe auteur, maar dat is hij geenszins. Na omzwervingen heeft hij een tijd gewoond in India en in Portugal. Nu woont hij weer in zijn geboortestreek Toscane als professor in de literatuur. Hij heeft een omvangrijk oeuvre op zijn naam staan. Hij vertaalde onder meer de gedichten van Fernando Pessoa en schreef tal van romans, waarvan ‘Pereira Verklaart’ in elk geval in het Nederlands is vertaald.
De vertaling vond ik niet zo ‘trefzeker’, al kan ik het niet vergelijken met de oorspronkelijke tekst. Op bladzijde 48 kwam ik een ‘zeer ernstige slordigheid’ tegen (“Een aantal jongeren waren aan het passen en stonden zichzelf in de spiegel te bewonderen”) en verder in het boek zag ik diverse keren zinssneden die met iets meer aandacht soepeler en mooier waren geweest. Blijkbaar lees ik toch anders dan de recensent van het NRC.
Het Verloren Hoofd van Damasceno Monteiro is een pakkend verhaal met veel onverwachte en erudiete of filosofische wendingen die je wel bij de les houden. Het is een realistische vertelling, ook gebaseerd op een werkelijke gebeurtenis, maar wat is er absurder dan de werkelijkheid?

ISBN 9023437977 | Paperback | 212 pagina's | De Bezige Bij | 1998

© yvonne philippa, september 2006

Lees de reacties op het forum en/of reageer: