Als je het licht niet kunt zien
Anthony Doerr

Het verhaal van Marie-Laure LeBlanc begint in 1934. Marie-Laure is zes jaar en woont samen met haar vader in Parijs. Vader werkt in het Muséum National d’Histoire Naturelle en de kleine Marie-Laure mag  daar een speciale kinderrondleiding bijwonen. Nooit zal Marie-Laure het verhaal over een diamant met de naam Zee der Vlammen vergeten. Volgens de overlevering verschaft de diamant onsterfelijkheid aan zijn bezitter maar valt de familie van de eigenaar ten prooi aan rampspoed. Volgens de gids is de diamant aan het museum geschonken op voorwaarde dat het 200 jaar lang achter slot en grendel bewaard zou worden. Er zijn inmiddels 196 jaren verstreken. Marie-Laure weet niet dat de diamant een grote rol in haar leven zal gaan spelen. Ze weet niet dat een gruwelijke oorlog staat te trappelen van ongeduld.

Een maand na de rondleiding neemt de oogziekte staar het gezichtsvermogen van Marie-Laure weg. Haar leven verandert ingrijpend maar gelukkig zet haar vader zich onvermoeibaar voor haar gezondheid in. Hij verzorgt de blinde Marie-Laure uitstekend en verliest ook haar geestelijke gezondheid niet uit het oog. Op haar verjaardag verrast hij haar steevast met een zelfgemaakte puzzel en een boek in braille. Hij steekt vrijwel al zijn vrije tijd in het vervaardigen van een maquette van de buurt waarin ze wonen. Hij hoopt zo zijn dochters angst voor de buitenwereld weg te nemen en haar weerbaarder en zelfstandiger te maken.

De acht jaar oude Werner Pfennig heeft geen vader en ook geen moeder. Wel heeft hij een zesjarig zusje, Jutta, van wie hij zielsveel houdt. Werner woont in een kindertehuis in het Duitse Zollverein, 450 kilometer bij Marie-Laure vandaan. Ook in Werners leven zal de Zee der Vlammen een rol gaan spelen maar het is vooral de vondst van een oude radio die bepalend voor zijn toekomst zal zijn. De radio is kapot maar Werner weet het weer aan de praat te krijgen. Gefascineerd luistert hij samen met Jutta naar de klanken die uit het apparaat naar buiten borrelen.

Elke avond luisteren de kinderen in het kindertehuis naar de gerepareerde radio. De programma’s berichten hoe goed hun leider het met het Duitse volk voorheeft. Toch zijn het niet deze programma’s die Werner fascineren. Regelmatig vangt hij een signaal uit Frankrijk op. Een onbekende Fransman wekt een grote leergierigheid bij Werner op en al snel is geen apparaat hem meer de baas. Werner leert logisch nadenken en doorziet elk technisch probleem. In Zollverein worden alle jongens op hun vijftiende in de mijn te werk gesteld maar Werner ontspringt de dans. Door zijn technisch inzicht mag hij een opleiding aan het Nationale Politieke Onderwijsinstituut van Schulpforta gaan volgen.

Marie-Laure is twaalf op het moment dat de Nazi’s haar geboortestad bezetten. Samen met haar vader vlucht ze naar het Bretonse Saint-Malo waar haar zonderlinge oudoom Etienne met zijn huishoudster madame Manec woont.  De vader van Marie-Laure heeft de Zee der Vlammen in bewaring gekregen. Misschien één van de drie replica’s, misschien het origineel. Vader en dochter voelen zich thuis in Saint-Malo maar dan wordt vader opgepakt. In een clandestiene brief verzekert hij zijn dochter dat de gevangenis een soort luilekkerland is maar Marie-Laure twijfelt. Ondertussen neemt de oorlog steeds omvangrijkere vormen aan.

Werner op zijn beurt twijfelt ook. Lange tijd geloofde hij in de eerlijke bedoelingen van Hitler maar zijn ogen hebben teveel gezien. Hij heeft teveel gehoord en teveel meegemaakt. Zijn goede schoolprestaties zijn niet onopgemerkt gebleven. Hij wordt al op zijn zestiende naar het front gestuurd waar hij illegale radiozenders opspoort. Zodra hij een illegale zender heeft gevonden jagen zijn legerkornuiten de overtreders een kogel door het hoofd.  De overtreders zijn immers verraders. Toch? Staan de Duitsers wel aan de juiste kant van de oorlog? Is Werner een held of juist een verrader? Wanneer een nieuw spoor naar Saint-Malo voert, wordt zijn verwarring alleen maar groter.

Als je het licht kunt zien is één van de vele boeken die over de Tweede Wereldoorlog zijn geschreven. Toch is auteur Anthony Doerr erin geslaagd een uniek verhaal neer te zetten. Een verhaal dat onbevangen begint en aan het einde alle onschuld verloren heeft. Een verhaal over twee onschuldige kinderen die tegen wil en dank bij een afschuwelijke oorlog betrokken worden. Het feit dat Marie-Laure niet kan zien maakt het verhaal alleen maar indringender. Stel je de geluiden van bommen, rondvliegende kogels, instortende gebouwen en vliegtuigen voor terwijl de wereld om je heen donker is en je niet kunt zien wat er zich voor je ogen afspeelt. Ook de schriele Werner met zijn sneeuwwitte haar valt uit de toom in een wereld vol geweld. Als je het licht niet kunt zien is een weergaloos geschreven boek dat me nog lange tijd bij zal blijven. Een absolute aanrader!

ISBN 9789044345940 | Paperback | 544 pagina's | The House of Books | februari 2015
Vertaald door Eefje Bosch

© Annemarie, 15 februari 2015

Lees de reacties op het forum en/of reageer: