De grote Joseph
Anneloes Timmerije

Taal en zintuiglijke waarneming zijn de pijlers van Timmerije's laatste boek. Terwijl ze zelf speelt met zinnen en woorden in de manier waarop ze haar verhaal vertelt, is haar hoofdpersoon een taalwetenschapper: Lila Becks. Zij doet onderzoek naar woorden 'die uit de Nederlandse taal gevallen
zijn. Woorden die ooit op ieders lippen lagen, maar in de tijd verloren zijn geraakt.' Woorden als 'hooggeel', 'krikkemik', 'schrijfjeukte', 'moesjanker'.
Lila 'ziet dingen, die anderen niet kunnen zien'. Zij verdient haar brood gedeeltelijk door op paarden te wedden en te winnen. Ze 'ziet' de winnaar.
Op de avond van haar verjaardag zit ze samen met haar stiefvader te wachten op haar moeder. Maar Carine komt niet. Nooit meer. Ze is verdwenen, samen met de hond. Als later eerst de hond - dood -, dan de auto - achtergelaten-, en tenslotte ook Carine zelf -verdronken- gevonden wordt, staat Lila's wereld op losse schroeven: Carine was niet wie ze leek. Lila gaat zoeken, praten met de mensen die haar moeder kenden. Ze bleek ook een psychiater te bezoeken. Deze spreekt van 'zondewaan', en van aan autisme verwante stoornissen. Als Lila ontdekt dat haar moeder een andere naam gebruikte, Mette, gaat zij op zoek naar het leven dat achter die naam zat. Dat loopt bijna verkeerd af.


Dan blijft alleen oom Joseph over. Ze heeft hem het laatst gezien toen ze zes jaar oud was. Hij woont in een tehuis in het midden van Frankrijk. Lila
gaat er heen, al weet ze dat Joseph 'niet goed in zijn hoofd is'. Zijn taal is weg, terwijl oom Joseph juist degene was die haar leerde hoe ze de twee talen die ze om zich heen hoorde moest scheiden tot twee aparte talen. Lila dacht dat die 'Lemmo Korret' waar hij steeds over had een persoon was.

'Joseph is niet gek. Hij begrijpt het als iemand zegt dat het onkruid uit de perken moet, hij begrijpt wanneer de aardappels in de pan moeten, en hoe lang die moeten koken. Hij begrijpt wanneer het tijd is om naar bed te gaan, hij lijkt de gesprekken aan tafel te begrijpen. Wat Joseph zegt is onbegrijpelijk. Hij steekt een verhaal af waarin het jambonachtige woord een paar keer voorkomt.'

Omdat Robert, de arts-verzorger, die het tehuis leidt waar Joseph zit, vindt dat ze het rustig aan moet doen met haar pogingen herinneringen op te roepen bij Joseph die hij ook nog duidelijk zal maken, gaat Lila ook op zoek naar anderen die haar moeder gekend hebben. Zo ontmoet ze de non, zuster Elodie.  De non, die Carine blijkt te heten, en die zo'n invloed heeft gehad op Carines leven, die dus eigenlijk als Mette geboren en getogen is in het Franse dorpje. Dat Mette dierenarts is geworden, komt door zuster Elodie. Zij zag dat er meer school in het meisje dat zij op school onder haar hoede had. Hier blijkt dat de diagnose van de psychiater nog zo gek niet was.  Maar de echte oorzaak, het echte geheim van Mette/Carine, dat komt als een schok.

Anneloes Timmerije verwijst naar de moord op John Lennon, ze laat aan medepatiënt grote Engelse dichters citeren, ze gebruikt het verhaal van 'Le Grand Meaulnes', dat speelt in de omgeving waar Joseph woont. Ze noemt hem in de titel zelfs 'de grote Joseph', ironie ten top.  Het is een zwaar verhaal, maar door de spielerische stijl van Timmerije besef je dat pas als het boek uit is. Ze werkt de dingen niet helemaal uit, maar schuift de reden daarvoor in de schoenen van haar hoofdpersoon: Lilas wereld ligt ondersteboven, en ze laat de nieuwe wereld slechts mondjesmaat toe.
Een boek om te herkauwen. Prachtig!


'Elke ochtend probeerde ik mijn oude zelf aan te trekken'


'Als het erop aan komt, heb ik niets aan mij.'

ISBN 9789045704142 | Hardcover | 254 pagina's | Uitgeverij Augustus | april 2010

© Marjo, 19 juli 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer: