En de violen zwegen
Alexander Ramati

In "En de violen zwegen" wordt het verhaal verteld door Roman Mirga, een overlevende (ik weet overigens niet of dit een verzonnen figuur is, of dat hij werkelijk bestaan heeft).

Roman woont met zijn familie in Warschau, waar ze de kost verdienen door muziek te maken op feesten en in restaurants. Als ze door een bevriende Pool gewaarschuwd worden dat de nazi's ook de zigeuners op gaan pakken, willen ze hun families in het zigeunerkamp waarschuwen. Die willen er niets van horen, ze hebben immers goede contacten met de Duitsers? Maar de dreiging komt dichterbij, en tenslotte besluiten ze te vluchten, naar Hongarije, op dat moment nog een onbezet land.

In 1943 vallen de Duitsers daar ook binnen en de overgebleven zigeuners worden naar Birkenau gebracht. Daar woont en werkt de arts Mengele, die gruwelijke experimenten uitvoert met en op de zigeuners. Indrukwekkend, vooral omdat het de waarheid is..


Toelichting:
In de Tweede Wereldoorlog werden ook zigeuners slachtoffer van de holocaust. De zigeunerholocaust (Porajmos) heeft nooit grote aandacht gekregen, vooral omdat de zigeuners zelf weinig historisch besef hebben en nauwelijks geïnteresseerd zijn in hun eigen geschiedenis.

Toen Adolf Hitler aan de macht kwam op 31 maart 1933, bestond er niet zoiets als een ¸Plan om de Zigeuners uit te roeien of te vernietigen´. De nazi-administratie hanteerde antizigeuner wetten die nog dateerden vanuit de middeleeuwen. Hitler toonde ook nooit veel belangstelling voor de »zigeunerkwestie« en evenmin hadden Himmler of Heydrich een specifiek plan opgesteld voor hun vervolging of vernietiging. Er bestond al wel, sinds 1899 het "Centraal Bureau ter Bestrijding van de Zigeunerplaag" in Munchen.

Op 31 juli 1941 beval Reinhard Heydrich, de chefarchitect in de details van de Endlösung, aan de Einsatzkommandos om "alle joden, Zigeuners en mentaal gehandicapten te doden". Een paar dagen later gaf Himmler meer details vrij over de criteria die moesten gehanteerd worden voor de biologische en raciale evaluatie van elke Zigeunerfamilie, die tot drie generaties terug de achtergrond van hun afkomst moesten bepalen.

In november 1941 werden 1000 Duits/Oostenrijkse Roma en Sinti in het Poolse vernietigingskamp Chelmno vergast. Dat was ruim 8 maanden voordat de nazi's begonnen met de massale vergassingen van joden. Nazi-wetenschappers gebruikten Roma en Sinti vaak ook voor medische experimenten in de vernietigingskampen.

Op 16 december 1941 gaf Himmler het bevel om de laatste Zigeuners die nog overbleven in Europa, te deporteren naar Auschwitz-Birkenau om vernietigd te worden. Enkele dagen later op 24 december 1941 volgde dan het bevel van Lohse dat "De Zigeuners dezelfde 'behandeling' moesten krijgen als de joden". Op een meeting van de partij van 14 september 1942 kondigde de minister van justitie, Otto Thierack, aan dat "Joden en Zigeuners onvoorwaardelijk moesten vernietigd worden."

Wiernik beschrijft de aankomst in het voorjaar van 1943 van de grootste groep zigeuners in het vernietigingskamp van Treblinka: Op een dag was ik aan het werk aan de inkompoort en merkte dat de Duitsers en de Oekraïners speciale voorbereidingen maakten... ondertussen ging de poort open en ongeveer 1.000 zigeuners werden binnengeleid (dit was het derde transport van zigeuners). Ongeveer 200 van hen waren mannen, al de rest waren vrouwen en kinderen... al de zigeuners werden naar de gaskamers gejaagd en nadien verbrand...

In Auschwitz-Birkenau waren de Zigeuners een gretig object voor Dr. Jozef Mengele. Al bij zijn aankomst in mei 1943 in het kamp zond hij onmiddellijk een duizendtal Zigeuners, die aan tyfus leden, naar de gaskamers en spaarde (even toch) het leven van de overige zieke Zigeuners van Duitse origine. De betekenis van dit incident was tweeledig: Mengele aanbad de nazidoctrine dat Zigeuners een ondersoort waren van het mensenras en daarom als "onwaardig leven" moesten beschouwd worden. Vooral Sinti en Roma tweelingkinderen waren erg gewild en gebruikte hij voor gruwelijke medische experimenten.

In juli 1944 werd besloten in Auschwitz-Birkenau om de volledige zigeunerafdeling op te ruimen: in de nacht van 1 op 2 augustus 1944 werden ongeveer 4.000 zigeuners in één enkele actie vermoord, en die nacht wordt thans herinnerd als de Zigeunernacht.

ISBN 9060579658 | Paperback | 204 pagina's | Omega Media Publishers B.V. | 1988

© Marjo, mei 2005

Lees de reacties op het forum en/of reageer: