Manieren om naar huis terug te keren
Alejandro Zambra

Alejandro Zambra is een Chileense schrijver en wordt gezien als een van de beste Latijns-Amerikaanse schrijvers van dit moment. Hij schreef gedichten, verhalen, essays en de romans Bonsai en Het verborgen leven van bomen. Zijn werk wordt zeer geprezen en werd naar meer dan vijftien talen vertaald. Ik moet bekennen dat ik nog nooit van de man gehoord had. Gelukkig was er nu dit boek waardoor ik kennis met hem kon maken, zelfs met Alejandro Zambra 'persoonlijk', want het boek gaat o.a. over het leven van een schrijver die volgens de flaptekst veel van de auteur weg heeft.

Het boek is opgedeeld in vier delen, te beginnen met het deel waarin een jongetje van negen vertelt over Claudia (12). Zij is een vreemd meisje. Het jongetje ontmoet haar op de nacht dat er een aardbeving plaatsvindt. Later geeft zij hem de opdracht om zijn buurman Raúl te bespioneren. Raúl is haar oom. Het jongetje houdt zich zeer plichtsgetrouw aan de opdracht en gaat zelfs zo ver dat hij een bezoeker van Raúl eindeloos achtervolgd. Het jongetje doet trouw verslag. Maar ineens is Claudia weg...

Daarna schakelen we over naar het verhaal over de schrijver, zijn relatie is over en er zijn pogingen om deze weer te herstellen. Hij heeft een haat-liefde verhouding met zijn ouders die politiek gezien altijd op de vlakte blijven. Of Augusto Pinochet of Michelle Bachelet aan de macht zijn, het maakt niet uit, ze stellen zich neutraal op tot ergernis van de schrijver die echter ook dezelfde houding hanteert. Hij bezoekt zijn ouders in zijn geboorteplaats Maipú en heeft een zeer verrassend gesprek met zijn moeder. Een gesprek dat later in een ander deel herhaald wordt en verder gaat.
Vervolgens schakelt het verhaal weer over op Claudia die de, inmiddels volwassen, jongen weer ontmoet. De jongen is later nog een keer teruggegaan naar de straat waar Claudia woonde maar herkende nauwelijks meer iets, alles was veranderd.
Daarna wordt er weer overgeschakeld op het verhaal van de schrijver en zijn schrijf- en relatieperikelen.

Volgens de flaptekst 'laat de auteur een generatie aan het woord die in 'de roman van de ouders' opgroeit. Een generatie van kinderen die lange tijd geloofden dat zij als 'secundaire personages' geen rol van betekenis hadden in het groteske zwart-witverhaal van de Latijns-Amerikaanse geschiedenis met haar dictators en onderdrukten.'
Maar als dit bovenstaande naar voren had moeten komen in dit boek dan is het niet gelukt. De verhalen rond Claudia en later de schrijver brengen een persoonlijk, bijna romantisch geheel naar voren. De onderdrukking is niet voelbaar, het had zich zelfs in een heel ander land kunnen afspelen.
Hooguit het verhaal rond Raúl kun je eventueel als een leven onder een dictator beschouwen. Maar ook dát verhaal blijft heel vaag. Het gaat meer om de fascinatie van het jongetje voor Claudia. Claudia zelf vertelt dat ze na de dood van haar vader sterk de neiging had zich voor te stellen aan iedereen. Nu mocht ze zijn wie ze was, niets hoefde meer verzwegen te worden. De jongen, inmiddels man, is blij dat ze nog leeft. Maar ook dit wordt bijna terloops in een paar zinnen verteld. Het slaat niet aan, heeft geen impact, het beklijft niet en dat geldt overigens voor het hele boek. 

Toen ik het boek uit had vroeg ik me zelfs af wat ik nu eigenlijk gelezen had. Was het wel een roman? Of was het de worsteling van een schrijver die probeert een roman te schrijven maar er niet uit komt. In mijn ogen leek het alsof de schrijver soms 'hardop dacht'. Het leek alsof hij begonnen was aan verschillende verhalen en deze uiteindelijk aan elkaar gevlochten had.
Vervolgens heb ik het boek een tweede keer gelezen, misschien was het de eerste keer niet goed overgekomen, maar opnieuw bleef ik met dezelfde vraag zitten. Vanwege de lovende citaten over het boek op de cover ga ik altijd onmiddellijk twijfelen en denken dat ik het boek niet goed begrepen zal hebben. Dan zij het maar zo, ik kan er toch echt niet meer van maken.
Alejandro Zambra hanteert een vlotte pen maar alles blijft vaag. De verhalen zijn na lezing onmiddellijk weer uit je hoofd verdwenen. Jammer deze eerste kennismaking smaakte niet naar meer.

Het boek is doorgegeven aan Ria, die hieronder haar bevindingen weergeeft.

ISBN 9789079770076 | Paperback | 196 pagina's | Uitgeverij Karaat  | oktober 2012
Vertaald door Luc de Rooy

© Dettie, 05 april 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer:

Manieren om naar huis terug te keren
Alejandro Zambra

Dit boek heb ik op verzoek van Dettie gelezen en zelf noem ik zo'n boek altijd een flardenboek. Het boek Eerst een huis  van Cathelijn Schilder was ook zo'n soort boek. De hoofdstukken lijken weinig samenhang te hebben, maar de zinnen die geschreven worden, zijn wel vaak bijzonder en mooi. Meer een soort poëzie dan romanvorm.
Ik dacht aanvankelijk dat het om een trilogie ging, omdat Zambra schrijft over de 'roman van de ouders' waarin zij leven, maar dat is niet zo. De boeken van Zambra staan op zichzelf.

Wat ik uit dit boek haal is dat de 'roman van de ouders' de tijd is van het regime van Pinochet. De secundaire personages zijn de kinderen van die ouders en daartoe behoort ook Zambra of de auteur zoals hij zichzelf noemt. Je kunt een analogie maken met kinderen van Joodse ouders die in de kampen hebben gezeten. Vaak hebben zij geen enkele aansluiting bij elkaar. Hella de Jonge schrijft in haar boek Los van de wereld ook daarover.

Zambra laat zien dat wat voor leven je ook leeft als kind, het nooit zo dramatisch kan zijn dan dat van die ouders. Als klein kind (het eerste deel van het boek) heb je dat niet in de gaten. Je weet ook niet of de ouders van je vriendjes en vriendinnetjes (in zijn geval Claudia) minder of erger slachtoffer zijn geweest in de roman van de ouders. Je kunt het nooit overtreffen en blijft een secundaire personage, op de achtergrond, niet belangrijk. Dat komt mooi naar voren als hij vertelt over een moment op de middelbare school waarbij een dief wordt achtervolgd door de politie en er geschoten wordt. De kinderen gaan op de grond liggen, maar staan weer op als het voorbij lijkt te zijn. De leraar ligt met ogen dicht en zijn handen op zijn oren onder zijn bureau en durft er niet meer onderuit te komen. Dan weet Zambra dat er een verschil is en later merkt hij dit ook bij klasgenoten en Claudia. Hun ouders hebben ernstiger dingen meegemaakt tijdens het regime en ook dat maakt onderscheidt.
Zambra voelt zich bijna schuldig dat er in hun familie niets ergs is voorgevallen. Voor alle secundaire personages, Claudia en ook hijzelf geldt dan dat ze zoeken naar Manieren om naar huis terug te keren, maar die zijn er niet. De werelden van de twee generaties liggen te ver uit elkaar. Normaal vaak al tussen ouders en kinderen, maar door zo'n extreme situatie als een oorlogs- of onderdrukkingsregime nog meer.

Ik moet altijd erg wennen aan dit flardenschrijven omdat het vaak geen vloeiend en samenhangend geheel is of lijkt. In het geval van Zambra moet je natuurlijk ook nog iets afweten van de situatie in Chili anders ben je helemaal verloren.

ISBN 9789079770076 | Paperback | 196 pagina's | Uitgeverij Karaat  | oktober 2012
Vertaald door Luc de Rooy

© Ria, 20 april 2013

Lees de reacties op het forum en/of reageer: