De grote stilte
John Boyne

Begin jaren zeventig van de vorige eeuw volgt Odran Yates zijn roeping en gaat naar het seminarie. Hij zal priester worden. God heeft zijn lotsbestemming via zijn moeder doorgegeven.  Zij was het die tot het inzicht kwam dat Odran voorbestemd was om priester te worden. Odran vraagt zich niet af waarom zijn schepper zich niet rechtstreeks tot hem heeft gewend. Odran vraagt zich nooit wat af. Hij vindt het allemaal wel prima zo.

Op het seminarie deelt Odran een kamer met Tom Cardle. Odran mag Tom graag maar snapt niet goed waarom Tom de opleiding volgt. Het is duidelijk dat Tom helemaal geen priester wil worden. Waarom gaat hij dan niet gewoon naar huis? Odran begrijpt de complexiteit van het leven niet. Hij stelt geen vragen en doet gewoon netjes wat van hem verlangd wordt. Dat mensen als Tom worstelen met hun identiteit en seksualiteit, gaat aan hem voorbij. Odran neemt het leven zoals het komt. Hij verheugt zich op het priesterschap en geniet van het respect dat het dragen van een witte boord in het gelovige Ierland met zich meebrengt.

Jaren later, Odran is inmiddels van middelbare leeftijd, is het respect voor priesters volledig verdwenen. Odran wordt niet langer met respect behandeld maar eerder bespot. Mensen botsen “toevallig” tegen hem aan en regelmatig hoort hij het woord “pedo” fluisteren. Het is niet langer een zegen om priester te zijn. Odran is geen pedofiel en heeft in zijn leven nog nooit iets fout gedaan maar nu het misbruikschandaal binnen de katholieke kerk aan het licht is gekomen, worden alle priesters met argwaan bekeken en behandeld. Odran weet niet goed hoe hij met deze nieuwe situatie om moet gaan. Het lukt hem niet om alle narigheid te ontlopen. Odran heeft zijn hele leven nare gedachten ontweken, de andere kant opgekeken.

Odran was nog maar negen jaar oud toen een ingrijpende situatie zijn leven volledig op zijn kop zette. Nadat de acteercarrière van zijn vader flopte ging het met het huwelijk van zijn ouders bergafwaarts. In een poging het gezin bijeen te houden regelde Odrans moeder een vakantie aan de kust. Aanvankelijk genoot het hele gezin van het uitje maar na een vervelende ruzie verdronk vader zichzelf in zee. Hij nam Odrans kleine broertje Cathal mee zich mee. Eigenlijk had vader Odran mee uit zwemmen willen nemen maar Odran had geen zin. Zijn weigering redde zijn leven maar kostte dat van Cathal.

Van het gezin dat eens uit vijf personen bestond zijn nu nog maar twee leden over. Alleen Odran en zijn zus Hannah leven nog maar Hannah is ziek. Lange tijd heeft Odran de toenemende verstrooidheid van zijn zus genegeerd maar uiteindelijk viel het niet meer te ontkennen. Hannah heeft het vaak over vroeger en Odran denkt steeds vaker aan zijn jeugd en zijn schooltijd. Er zijn mooie dingen om aan terug te denken maar ook nare. Daar denkt Odran liever niet aan. En dan wordt Odrans leven opnieuw op zijn kop zet. Tom Cardle, zijn enige en beste vriend, wordt van het ondenkbare beschuldigd.

In het dankwoord draagt auteur John Boyne dit boek, het eerste dat hij over zijn geboorteland Ierland schreef, op aan alle slachtoffers van misbruik binnen de Ierse katholieke kerk. Hoofdpersonage Odran staat symbool voor de doofpotcultuur dat het misbruik mogelijk maakte. Odran stelde nooit vragen, wilde nergens het kwaad van inzien en ging elke vorm van confrontatie uit de weg. Was hij naïef of keek hij bewust de andere kant op? Odran staat ook symbool voor de katholieke kerk zelf. Hij en de kerk keken de andere kant op, wilden niet weten wat er gebeurde. Ze wasten hun handen dan wel in onschuld maar schoon werden ze er niet van.

Nu Odran bijna zestig is, overziet hij zijn leven en zet hij heel voorzichtig deuren open die hij jarenlang zo angstvallig gesloten hield. In deze integere en zeer ontroerende roman schetst John Boyne een ontluisterend en raak portret van de misbruikslachtoffers. Door de nadruk op Odran te leggen en niet op het misbruik zelf komt het verhaal nog heftiger bij de lezer binnen. De passiviteit en lafheid van mensen als Odran stelden de misbruikers immers in staat ongestoord hun gang te gaan. Odran is geen pedofiel. Hij heeft niemand misbruikt maar maakt hem dat onschuldig? De prachtige en gevoelige manier waarop John Boyne over dit onderwerp schrijft maken De grote stilte tot een roman van grote klasse. Ik ben diep onder de indruk van dit aangrijpende verhaal.

ISBN 9789022570418 | Paperback | 400 pagina's | Uitgeverij Boekerij | april 2015
Vertaald door Lucie Rooijen

© Annemarie, 30 april 2015

Lees de reacties op het forum en/of reageer: