Wilma Geldof
Elke dag een druppel gif
Logisch, vindt Maarten: socialisten als zijn vader vinden dat alle mensen gelijk zijn. Dat is toch alleen maar juist? Maar waarom schelden de mensen dan op de Partij? Waarom is hij het mikpunt van steeds gemenere pesterijen? Vaders antwoord is dat Nederland niet zoals de NSB het politieke stelsel om wil gooien. ‘Kijk naar Duitsland: daar gaat het economisch geweldig. Het is het enige welvarende land in Europa.’ En in Nederland barst het van de werklozen. ‘Er is een sterke overheid nodig’, zegt vader. ‘Geen democratie.’
Dan breekt de oorlog uit – even zag Maarten de twijfel in vaders ogen. - ‘Nationaalsocialisme in Nederland was de bedoeling, dit niet.’ Misschien sterkt het feit dat hij die eerste oorlogsdagen opgepakt wordt als vijand van de staat hem nog in zijn overtuigingen.
Maartens broer Walter is achttien als hij zich meldt bij het Vreemdelingenlegioen. Hij vertrekt al snel naar het oostfront. Vader zegt: ’iemand moet iets doen aan de dreiging van het communisme.’
Maarten, nu bijna twaalf en op de middelbare school, moet steeds meer pesterijen ondergaan. Zijn beste vriend laat hem in de steek. De vernedering wordt te groot, hij weigert nog naar school te gaan. Zijn vader geeft hem op voor de Reichsschule, waar jonge nationaal-socialisten gedrild worden. Daar, ver van huis, voelt hij zich thuis, hij is uitverkoren, en is hij gelukkig.
We weten hoe de geschiedenis verder gaat. Hoe jong hij ook is, samen met andere jeugdige landverraders belandt Maarten in een heropvoedingsgesticht in Amersfoort. Na twee jaar mag hij weg. Waar moet hij heen? Zijn vader zit in de gevangenis en zijn moeder in Westerbork. Walter is gesneuveld aan het front. Een oom is bereid hem een kamer te verhuren, in Amsterdam. Het valt niet mee om het leven weer op te pakken. Hij moet leven met de schokkende waarheid over wat er allemaal echt gebeurd is.
‘Hij ving voor het eerst een glimp op van hoe de wereld was. Hoe hij was. Het nationaalsocialisme was geen jas die hij zomaar uittrok; het was zijn huid die hij af moest stropen. De vraag drong zich op hoe hij geworden zou zijn als Hitler de oorlog had gewonnen, maar hij wilde er niet over nadenken, omdat het antwoord onverdraaglijk was.’
Onzekerheid over hoe hij zich moet gedragen, wat hij moet denken. Alles wat hij geleerd heeft moet hij nu vergeten. Zijn verleden was niets waard. Zijn schooljaren ook niet, de Reichsschule wordt in Nederland niet erkend. Negentien is hij, zijn leven een puinhoop. Ook zijn verliefdheid, op Hanne, is niet een en al zonneschijn. Het kan immers niets worden tussen hen als hij niet open kaart speelt. De reactie van Hanne verwachtte hij al wel; natuurlijk veracht ze hem.
Als op een dag een uitnodiging voor een reünie in de bus ligt, wil hij daar niet heen. Zijn vroegere pesters weer in de ogen kijken? Is het door Hanne dat hij toch gaat? Het meisje laat hem zomaar niet vallen, misschien lukt het hem toch met haar hulp zijn verleden te te accepteren, te verwerken. Maar eerst hoort hij een verhaal dat hem tot in het diepst van zijn hart schokt: wat heeft hij op zijn geweten?
Als je je billen brandt moet je op de blaren zitten. Als je een keuze maakt, ben je verantwoordelijk voor de gevolgen. Maar hoe zit het als een vader de keuzes maakt en je als zoon niet beter weet? Had Maarten beter kunnen weten? Had zijn vader beter kunnen weten? Hoe ga je om met een verleden dat volkomen fout blijkt te zijn?
Het is niets nieuws, deze thematiek is vaker aan de orde geweest in na-oorlogse boeken. Maar het is goed dat Wilma Geldof het opnieuw aan de orde stelt. Niet alleen nuanceert het bepaalde voorvallen die rondom de oorlog speelden, het is ook een actuele thematiek. Het kan een jongere aanzetten tot nadenken over keuzes maken, over wat goed is, en wat niet.
Dit boek is een indringende roman af die je ademloos leest van begin tot eind, een verhaal dat je niet zomaar loslaat. Een verhaal ook, waar je veel aanknopingspunten vindt voor een goed gesprek. Een must voor jongeren.
Chapeau, Wilma Geldof!
Wilma Geldof is sinds 2010 fulltime schrijver, columnist en schrijfdocent bij onder meer schrijfschool ScriptPlus. Voor dit boek pleegde ze veel research en interviewde ze twee mannen, nu 84 en 85 jaar oud, die opgroeiden in een nsb-gezin.
ISBN 9789048820368 | Paperback | 336 pagina's | Uitgeverij Moon | oktober 2014
Leeftijd: 15+
© Marjo, 06 november 2014
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
