21 juli
Anne Voorhoeve

Stel je voor: Je bent veertien jaar en zojuist teruggekeerd van een locatie op het platteland waar je met andere jongeren bent onderwezen om zo een zo goed mogelijke Duitse burger te zijn en Hitler te eren. Stel je daarbij ook voor dat het 1944 is en dat je terugkeert naar Berlijn waar je merkt dat Hitler door je eigen familie helemaal niet zo vereerd wordt.

Het bovenstaande overkomt Fritzi. Op het platteland is iets naars gebeurd en daarom is ze teruggekeerd naar huis in Berlijn. Ze heeft haar moeder al twee jaar niet gezien en het weerzien verloopt dan ook nogal stroef. De straten en de huizen van Berlijn zien er erbarmelijk uit. Alles is kapot, het luchtalarm gaat om de haverklap af en de mensen leiden honger. Fritzi en haar moeder zijn van elkaar vervreemd. Het lijkt ook wel alsof moeder helemaal niet blij is met haar terugkeer. Fritzi ontdekt al snel dat moeder zich met stiekeme zaken bezighoudt, dingen die Hitler beslist niet goed zou keuren.

Wanneer het te gevaarlijk wordt in Berlijn, wordt Fritzi door haar tante Lexi naar het familielandgoed gebracht, slot Lautlitz. Fritzi stamt namelijk af van een adellijke familie. Haar ooms vechten allemaal in het Duitse leger en tante Lexi vliegt zelfs in gevechtsvliegtuigen. Het is dan ook behoorlijk verwarrend dat de familie zich onderling helemaal niet lovend over Hitler uitlaat. Eigenlijk zou ze haar familie aan moeten geven, dat heeft ze immers op het platteland geleerd. Toch doet ze dat niet.

Dan, op 20 juli 1944, overleeft Hitler op het nippertje een bomaanslag. Fritzi is er flink van geschrokken. Vooral ook omdat ze een vreemd gesprek tussen een oom en haar tante Lexi heeft opgevangen. Ze zouden toch niet…? Al snel wordt het nieuws bekend gemaakt dat leden van de familie Lautlitz verantwoordelijk zijn voor de moordaanslag. Alle familieleden worden door de SS opgepakt en afgevoerd naar de gevangenis. Iedereen moet mee, ook Fritzi. Er wordt niet naar leeftijd of gezondheid gekeken. De gevangenis is nog maar het begin. Vele malen zullen ze vervoerd worden naar weer een nieuwe gevangenis of een concentratiekamp. Hoe meer Fritzi meemaakt, hoe meer ze gaat twijfelen aan de goede bedoelingen van Hitler. Ze begint te begrijpen waarom er een poging is gedaan hem van het leven te beroven.

Dit boek gaat over Operatie Walküre, een poging van dappere mensen om Hitler om het leven te brengen en een staatsgreep te plegen. De mensen achter de aanslag werden lange tijd beschouwd als vijanden van het Duitse volk. Het personage Fritzi is verzonnen evenals haar ouders. De rest van het verhaal is grotendeels waargebeurd. De familie heet in werkelijkheid Von Stauffenberg. Twee familieleden hebben toestemming gegeven voor het boek, hun medewerking verleend en informatie beschikbaar gesteld.

Tijdens hun gevangenschap werd de familie steeds opnieuw verplaatst. Dit is opgenomen in het verhaal evenals namen en beschrijvingen van mede-gevangen die zij ontmoetten. Omdat er zo veel informatie te delen is met de lezer doet het verhaal soms wat rommelig en chaotisch aan. Dat is echter ook precies hoe de periode door de familie moet zijn ervaren. Wel leest het verhaal hierdoor niet altijd soepel. Het is boeiend om te lezen hoe Fritzi worstelt met haar opvattingen. Haar is jarenlang voorgehouden hoe geweldig Hitler is maar alles wat ze meemaakt rijmt totaal niet met deze veronderstelling. Is haar familie wel een vijand van het volk? Of zijn het in werkelijkheid helden?

21 juli is een mooi, indringend en leerzaam boek. Het benadert de oorlog van een heel andere kant dan in Liverpool Street – een ander boek van auteur Anne Voorhoeve – waarin een tienjarig Duits meisje van Joodse afkomst centraal staat. Het zijn twee op zich staande boeken maar samen vormen ze een mooi tweeluik over opgroeien in de Tweede Wereldoorlog.

ISBN 9789026601903 | Hardcover | 368 pagina's | Uitgeverij Callenbach | maart 2012
Vertaald door Hilke MakkinkVanaf 14 jaar

© Annemarie, 07 mei 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer: