Rachel Polonsky

Toon alleen recensies op Leestafel van Rachel Polonsky in de categorie:
Rachel Polonsky op internet:
 

Molotovs toverlantaarn Molotovs toverlantaarn


Een reis door de Russische geschiedenis
Rachel Polonsky



Rachel Polonsky woonde in Moskou een periode van haar leven aan de Romanovlaan, gebouw Nr 3,  een beroemd gebouw, waar ooit de belangrijkste Russische elite woonde. Naar de mensen die in dit gebouw hebben gewoond zijn metrostations, instituten, steden, slagkruisers, tractoren, autofabrieken, strijdrossen, maankraters en sterren genoemd, er woonden helden van de Russische burgeroorlog, maarschalken, generaals, beroemde musici, advocaten, artsen en academici.

Mooi is bijvoorbeeld het verhaal van de twee jonge Russische vrouwen die er woonden en de Engelse spion Reilly onderdak en liefde verschaften, en die onder het dak van Nr.3 een complot beraamde om Lenin en Trotski ten val te brengen. Wat overigens mislukte. 
Ook de  beroemde Vjatsjeslav Molotov, minister van Buitenlandse zaken onder Stalin en diens vertrouweling, woonde ooit in dit appartementengebouw, een etage boven het appartement van Polonsky. Op een dag krijgt ze van haar bovenbuurman de sleutels dit appartement en krijgt zo toegang tot diens bibliotheek die nog grotendeel intact is.

Peinzend voor zijn boekenkasten beseft ze dat de voormalige eigenaar van al deze boeken ooit de op een na machtigste man in Stalins rijk is geweest, het hoofd van diens regeringsmachine en de kameraad op wie hij het meest kon vertrouwen. Een man die ijverig aan de misdaden van de tiran had meegewerkt en miljoenen mensen tot een wrede dood had veroordeeld. Haar eigenlijke plan was om in Moskou anderhalf jaar onderzoek te doen naar het oriëntalisme in de Russische poëzie, maar daar bij die boekenkasten laat ze dat plan varen en besluit ze het spoor van deze boeken te gaan volgen.
De anderhalf jaar in Moskou worden er tien. Op iedere plek waar ze komt wordt ze naar een volgende plek gevoerd, naar een nieuw verhaal, een nieuwe mythe. De boekenkast - en heel veel zijsporen daarvan - voert haar naar verste uiteinden van Rusland, tot aan de Steppes en toendra’s toe en brengt haar, en ons, bij de huizen en verhalen van heel veel Russische schrijvers en belangrijke personages uit de Russische geschiedenis.

Op die allereerste dag in de bibliotheek van Molotov ziet Polonsky in de lambrisering een ouderwetse toverlantaarn staan. Als ze aan de koperen zwengel draait klikken fletse afbeelding voorbij op de roterende slede. Gedurende haar zoektocht naar de geschiedenis van het gebouw én de vele schrijvers uit de boekenkast van Molotov denkt ze veel terug aan dat moment;

“De toverlantaarn heeft mijn verbeelding geprikkeld.
Net als de toverlantaarn die het kind Marcel aan het begin van Prousts Op zoek naar de verloren tijd krijgt, vervangt het “de ondoordringbaarheid van de muren” door een ongrijpbaar, flikkerend kleurenspel, met kortstondig overgeleverde taferelen en weerspiegelingen van geschiedenis.
Tijdens het lezen en op mijn reizen werden opeens de periodes en plaatsen uit het verre verleden zichtbaar; hersenschimmen die, voorbij grenzen van het begrip, leidden naar het diepste binnenste van de menselijke geest, naar de essentie der dingen, die we soms denken te begrijpen.
De Russische geschiedenis en het Russische heden zijn vage indrukken, door een kleine lens, aan me verschenen, net als de verbleekte beelden die in deze antieke projector op licht wachten; momenten uit mijn eigen verleden en momenten die mensen die ik nooit zal kennen de moeite waard vonden om vast te leggen, en die nu tevoorschijn worden getoverd uit de omringende duisternis.”



Dat is precies wat ze in dit boek gedaan heeft, verdwenen verhalen en personen terug gehaald uit de duisternis van het verleden en ze, al is het maar voor even, weer vol in het licht gezet.

De kracht van het boek zit hem wat mij betreft vooral in de details, we komen in de huizen van de oude schrijvers, wandelen mee in de levens van mensen als Tsjechov en Dostojevski, maar ook in die van heel veel oude Russische politieke machthebbers en komen heel wat huiselijkheden maar ook heel wat wreedheden op het spoor. Omdat de schrijfster letterlijk naar al die plaatsen toe reist, is het boek een wonderbaarlijke mengeling geworden van reizen, literatuur, Russische geschiedenis en actualiteit. Al lezend bekruipt je een enorme lust tot reizen en lezen, wat geen slechte combinatie is.

Het is geen makkelijk boek, af en toe iets te moeilijk voor mensen met weinig kennis van de Russische geschiedenis en literatuur, maar tegelijkertijd ook een fijn boek om al lezend op een vrij informele wijze wat wijzer te worden en mee te reizen door Ruslands fascinerende heden en verleden.


ISBN 9789046818442 | Paperback | 432 pagina's | Nieuw Amsterdam | oktober 2014
(1e druk 2010) Vertaling Nico Groen

© Willeke, 15 augustus 2015


Lees de reacties op het forum en/of reageer:

 

Molotovs toverlantaarn Molotovs toverlantaarn


een reis door de Russische geschiedenis
Rachel Polonsky



Soms ben ik jaloers op schrijvers. Op Rachel Polonsky bijvoorbeeld. Niet alleen omdat ze boeiend schrijft, maar vooral omdat ze met heel veel kennis van zaken Rusland rond kon reizen in het spoor van al die Russische schrijvers. Het resultaat is niet alleen boeiend boek, maar het geeft ook een heel intrigerend en regelmatig morbide beeld van Rusland en de Russen.

Polonsky's boek is het resultaat van de ontdekking dat in het appartement direct boven haar Vjatsjeslav Molotov heeft gewoond. Molotov was minister van Buitenlandse zaken onder Stalin, maar ook onder Malenkov en Chroesjtsjov en werkte o.a. mee aan de Holodomor en de Grote Zuivering. Polonsky krijgt van de huidige huurder de gelegenheid om in het appartement rond te neuzen, waar nog steeds spullen en boeken van Molotov aanwezig zijn. Met name in die laatste is ze heel geïnteresseerd en ze neust daar dan ook uitgebreid in. Molotovs appartement wordt vervolgens het startpunt van de reizen die Polonsky, steeds verder uitwaaierend, onderneemt. Het rondkijken in de bibliotheek van Molotov maakt dat ze haar oorspronkelijke plan, om het Russische Oriëntalisme te onderzoeken, laat varen en in plaats daarvan dit boek gaat schrijven.

Vele, vele schrijvers en dichters komen langs tijdens het reizen door het hedendaagse én historische Rusland. Behalve Molotovs appartement, worden de banja's in Moskou bezocht, Loesino, Mozjinka, Novgorod en zo steeds verder weg tot aan Oelan Oede en Kjachta toe. In Molotovs toverlantaarn spreken niet alleen de schrijvers, maar ook de geschiedenis. Behalve plaatsnamen komen er ook veel namen van personen langs die op een of andere wijze, maar vooral op het gebied van de literatuur een rol hebben gespeeld. Voor de hand liggend zijn natuurlijk Poesjkin, Dostojevski en Tolstoj, maar zij zijn bij lange na niet de enigen. Daarmee is dan direct ook het enige 'nadeel' van dit boek genoemd: er komen wel heel veel schrijvers, dichters en andere Russische grootheden langs. Soms duizelt het je: Polonsky wil alles, maar dan ook alles vertellen wat ze weet. Dat kan leiden tot een boek dat alleen maar 'namen noemt', maar gelukkig weet Polonsky dat te vermijden. Net op het moment dat je hoofd dreigt over te lopen, laat ze de teugels weer een beetje vieren en kan je als lezer op adem komen. Molotovs toverlantaarn is, mede daardoor en dankzij het schrijverstalent van Polonsky een geweldig, historisch, literair reisboek geworden. Het is zelfs niet alleen maar dat: je leert Rusland en de Russen van nu, onder Poetin, door deze rondreis ook een beetje beter kennen en begrijpen.


De Muze
Wanneer ik 's avonds wacht of zij zal komen,
Dan hangt het leven, lijkt het, aan een draad.
Wat maal ik nog om roem, jeugd, vrijheidsdromen
Als zij met haar schalmei weer voor me staat.
Daar is ze. Met haar sluier teruggeslagen,
Kijkt ze me aan met onverholen blik.
'Was jij het die aan Dante', zal ik vragen,
'De Hel dicteerde?' 'Ja' is 't antwoord. 'Ik'.
(Anna Achmatova)


ISBN 9789046807453 | Paperback | 400 pagina's | Nieuw Amsterdam | mei 2010
Oorspronkelijke titel: Molotov's Magic LanternVertaling: Nico Groen

© Ellen IJzerman, 14 juni 2010


Lees de reacties op het forum en/of reageer: