Thomas Verbogt
Schrijven is ritme
Hoe kun je leren helder, trefzeker met ritme om te gaan? Door poëzie en toneelstukken te lezen, door naar muziek te luisteren, door je op muziek te concentreren. Nu doel ik op het ritme in de zinnen. Voor het ritme van de vertelling geldt: door na te denken over de dosering van zinnen, informatie, alinea's en hoofdstukken binnen verhalen en romans. Inspirerend en voedend is ook het lezen van scenario's van films die indruk op je maken. [...]
Het is de vorm van de vertelling die de aandacht opeist: hóé vertel je iets, wanneer geef je wát prijs, welke aanloop heb je nodig voor een mededeling, welke informatie voeg je aan de bagage van de lezer toe, wat moet het tempo van een zin, het tempo van een gedachtewisseling veroorzaken. Het is allemaal een kwestie van rekken en comprimeren, van geven en nemen, van stilte en storm, van in- en uitademen, van pláátsen, van de juiste stap op het juiste moment.
Het boek begint met het noemen van liedjes die je als kind leerde, je onthield ze door hun ritme, maar ook tijdens de rekenles bij het leren van de tafels leerde je deze door het opdreunen... Een keer drie is drie enz. Je komt dus al jong met ritme in aanraking. Hoe kun je nu ritme toepassen in een tekst, in proza? Als voorbeeld wordt een gebeurtenis gegeven die Thomas Verbogt als kind meemaakte. Een man werd aangereden, het was geen ernstig ongeluk, de man krabbelde overeind en begon te huilen. Hoe kun je zo'n scène nu zo beschrijven zodat er een ritme in komt? Welk uitgangspunt neem je? Vertel je het vanuit het kind? Of vanuit de man die aangereden wordt? Of vanuit de bestuurder van de auto? Een kind praat in een ander ritme dan een volwassen man.
Wat Verbogt dan doet vind ik persoonlijk erg storend. Hij blijft niet bij zijn aanvankelijke voorbeeld maar wijkt uit naar andere scènes. Hij springt bijvoorbeeld over op fragmenten uit het boek Het gouden ei van Tim Krabbé om een ritme aan te geven. Maar in mijn ogen is het meer een voorbeeld over spanningsopbouw, tenzij Verbogt dát met ritme bedoelt. Hoe je het verhaal over het ongeluk een ritme kunt geven wordt verder niet meer behandeld in dat hoofdstuk, wat ik verwarrend vond. Voor de zekerheid heb ik het hoofdstuk zelfs opnieuw gelezen, had ik het gemist?
Verbogt komt met veel tekstvoorbeelden maar geeft, in mijn ogen, eigenlijk niet aan waarom hij vindt dat ze ritme hebben. Bij een citaat uit het boek Baby Storm van Wanda Reisel schrijft hij bijvoorbeeld: "Kijk naar deze woorden. Luister goed. Ze knetteren en ze stinken." Maar waarom hij dat vindt staat er niet bij. Hij licht niets toe.
In het hoofdstuk over het ritme van personages worden verschillende dialogen getoond van een situatie waarbij iemand wil dat de ander niet weggaat maar blijft. Verbogt toont hoe je dat kunt weergeven, dwingend, smachtend, formeel, romantisch e.d. Ook geeft hij heel kort weer wat doseren is. maar opnieuw de opmerking, gaat dit over ritme?
Kortom, het boek is zeker interessant voor een beginnend schrijver maar Verbogt meandert teveel. Hij haalt van alles aan maar maakt het niet af. het geheel komt erg rommelig over alsof al schrijvend weer een andere gedachte in het hoofd van Verbogt opkwam die onmiddellijk ook opgeschreven moest worden. Daardoor wordt niet echt duidelijk wat hij bedoelt met ritme en hij geeft ook niet goed aan waar het ritme dan in zit. Een heel enkele keer bereikt hij dat wel door korte en langere zinnen aan te duiden die maken dat de spanning oploopt. Maar is dat ritme? Of een goed opgebouwde spanningsboog? Na het sluiten van het boek had ik niet het gevoel iets over ritme in teksten geleerd te hebben. Jammer, maar ja, Verbogt geeft het zelf ook al aan (blz 55)...
Dit is geen leerboek, maar meer een kladblok dat ik op orde probeer te houden.
Het was voor de lezer prettiger geweest als hij er minder kladblok en meer leerboek van gemaakt had.
Lees ook het interview met Thomas Verbogt bij Schrijven Online
Deze titel is onderdeel van De Schrijfbibliotheek
ISBN 9789045700694 | Paperback | 82 pagina's | Uitgeverij Augustus | oktober 2007
© Dettie, 26 juli 2011
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
