De Noorse liefde van W.F. Hermans
Karin Anema

"Onder een dubbele regenboog, met de middernachtzon in mijn achteruitkijkspiegel, rijd ik naar Skoganvarre. Links vang ik een glimp op van een fjord en van vissers die met hoge laarzen in de golven staan onder een zwarte lucht. Ik volg de rechte weg, omzoomd door monotone naaldbossen, tot er een strook gras aan een langgerekt meer verschijnt.
  Dit is de plaats waar W.F. Hermans in 1961 met drie anderen aan een geologische expeditie over de hoogvlakte van Finnmark begon. Zijn ervaringen brachten hem ertoe Nooit meer slapen te schrijven."

Zo begint het boek van Karin Anema die naar Finnmark is getrokken, het gebied in het noordelijkste deel van Noorwegen waar Nooit meer slapen zich afspeelt. Ze volgt, voor zover dat nog kan, exact de route die Alfred, het hoofdpersonage van het boek, volgde.
Net als in het boek begint de voettocht bijna hetzelfde. Zoals Alfred geen luchtfoto's kreeg voor zijn reis, zo blijken bij de papieren die Karin die middag kreeg geen gids of detailkaarten te zitten die haar wel toegezegd waren... Gelukkig weet ze een menselijke gids te vinden. De eenentwintigjarige Ida, een Same (inheemse), zal Karin begeleiden naar Vuorje. Ida vertelt over het leven als Same en de taal, het Samisk, dat bijna verdwenen was maar nu nieuw leven ingeblazen is. Hermans schrijft niets over het leven van de Sami, bemerkt Karin. Ze overnachten in de familiehut van Ida's grootouders en Karin betreurt het dat ze niet langer kan blijven.

Karin Anema ziet het meer waar de tenten van de expeditiegroep aan gestaan hebben en dan reist ze alleen verder, richting Ravnastua. Dat is in het boek de route waarop Alfred verdwaalt, zijn kompas verliest en zijn horloge stil blijft staan. Alfred krijgt angstige, vreemde gedachten en is kwaad omdat mensen hem onrecht aandoen.
Karin ervaart eveneens paniekerige gedachten omdat er nauwelijks oriëntatiepunten zijn maar gelukkig voor haar verloopt de verdere tocht niet zoals in het boek. Onderweg beseft ze zich dat Hermans met bijna afstandelijke, analytische blik alles bekeken heeft. Ze probeert de man, de schrijver te doorgronden maar dat is niet makkelijk.

Ravnastua blijkt exact hetzelfde gebleven zoals het beschreven is in het boek. Ze ontmoet Oscar die een yoik voor haar 'zingt'  (een yoik is een neurieliedje dat ter plaatse gemaakt kan worden.)  Daarna overnacht Karin in de hut waar Hermans ook geslapen heeft. De moeder van Oscar herinnert zich de expeditie nog! Ze herkent zelfs de beschrijving uit het boek over de inwoners...
Het blijkt dat het boek veel meer non-fictie elementen bevat dan Karin vermoedde.
Ze zet de reis voort, nu met een huurauto, richting Alta waar ze een oud-expeditielid bezoekt en later, richting Noordkaap, een heel opmerkelijke ontdekking doet.

Het bijzondere van dit boek is dat de personages en beschrijvingen in Nooit meer slapen  nog meer gaan leven. Karin kent het boek bijna uit haar hoofd. Waar ze ook loopt, elke keer schieten haar zinnen uit het boek te binnen die slaan op wat zij ziet en op de mensen die zij ontmoet. In feite heeft W.F. Hermans met Nooit meer slapen ook een verkapt reisverslag geschreven want veel uit het boek blijkt met de werkelijkheid overeen te komen.

Het enthousiasme van Karin werkt aanstekelijk, je bent benieuwd naar haar verdere ervaringen en ontdekkingen. Haar beschrijvingen over de Sami zijn fascinerend. Maar het is vooral haar laatste ontdekking die erg verrassend is.

Het is een zeer aangenaam boek dat ook zonder voorafgaande kennis van Nooit meer slapen goed te lezen is. Maar natuurlijk is voorkennis wel veel interessanter en amusanter. Voor de liefhebbers van het werk van W.F. Hermans is dit boek een must. Voor de niet-kenners is het eveneens een bijzonder prettig, zeer goed leesbaar verhaal dat een mooie indruk geeft van het boek Nooit meer slapen , maar ook van Finnmarken en zijn bewoners.

ISBN 9789045013329 | Paperback | 117 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | augustus 2005

© Dettie, 26 juli 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer: