De reis van de zwaluw
Horatio Clare

"We worden geacht de wereld in te trekken en fortuin te maken - of in elk geval ons brood te verdienen- iemand te vinden om van te houden, en voor het nageslacht te zorgen. Toen ik vierentwintig was, had ik deze traditie nog geen eer aangedaan. Ik was niet getrouwd en had ook geen kinderen. Ik had geen eigen huis."

Dit zijn de woorden van de schrijver maar aan het eind van die zomer zag  Horatio Clare vijf zwaluwen op een draad. Zij zorgden ervoor dat hij enkele dagen later een plan maakte om avonturen te beleven en te leren. In januari zouden de zwaluwen op hun winterbestemming zijn... en dat is Zuid-Afrika. Horatio Clare besloot naar Zuid-Afrika te reizen, de vogels te zoeken en ze helemaal terug naar huis te volgen. 

Ik zou de langste en wonderlijkste draad van mijn jeugd volgen: de vlucht van de trekvogels van het Zuid-Afrika waar mijn vader vandaan kwam naar de heuvel waar mijn moeder me had grootgebracht (Zuid-Wales). Ik zou de overtuigingen die me waren bijgebracht toetsen: dat iedereen ongeacht zijn geloof of kleur, gelijk is; ik zou vertrouwen op de oudste traditie van de mens: vriendelijkheid ten opzichte van vreemden. [...]
En door de zwaluwen te volgen hoopte ik betekenis te geven aan mijn eigen leven, om de jonge man te onderscheiden van de man die ik wilde worden.

Op 26 januari vertrekt Horatio per vliegtuig naar Zuid-Afrika met een hoofd vol angst maar ook vol verwachting en een gevoel van geluk. Wat volgt is een reis vanaf Kaapstad, dwars door Afrika, Spanje, Frankrijk naar Engeland om uiteindelijk eind mei terug te keren naar Zuid-Wales. In de eerste hoofdstukken wordt veel verteld over de zwaluw, het beestje blijkt 300 km per dag te kunnen vliegen. De verdere hoofdstukken zijn ingedeeld in trajecten, voorafgegaan door een kaart.
We lezen hoe Horatio de zwaluw volgt en dat blijkt nog vrij lastig. Is de zwaluw eerder of later op een bepaalde plek? De snelheid van het beestje hangt af van de weersomstandigheden. De snelheid van Horatio hangt af van zijn vervoermiddel. Horatio legt enorme afstanden af per huurauto of per trein en heeft aparte ontmoetingen met zwaluwkenners. Zij laten hem bijzondere plekken zien waar de zwaluwen zich ophouden en al reizende leert hij enorm veel over het kleine vogeltje. Zeer interessant allemaal.
Ook interessant en levendig beschreven, zijn de vele ontmoetingen die de schrijver heeft Zoals het oude vrouwtje die precies weet wanneer de zwaluwen vertrekken, tot zwaluwdeskundigen, tot 'vluchtelingen' in Barcelona, tot zijn grote liefde. Horatio Clare kan iedereen zeer beeldend en innemend beschrijven. Kopen dit boek zou je denken...

Toch zijn er wel een paar minpunten. De schrijver heeft de reis zelf niet boeiend verteld. De lezer weet waar hij zich bevindt, krijgt een korte geschiedenis van het land voorgeschoteld in gortdroge taal, weet met welk vervoermiddel de reis afgelegd wordt en hoe de politieke situatie in dat land is. Maar het is allemaal zo doods en saai gebracht. Ook krijg je, tot vervelens toe, in het begin te lezen hoe gevaarlijk sommige gebieden zijn en hoe enorm het is dat hij (de schrijver) deze reis maakt. Er wordt zo de nadruk gelegd op het gevaar dat je denkt man óf je houdt je mond en gaat het doen óf je gaat niet, maar niet dit 'gezeur'.

Eenmaal terug in Europa, Gibraltar, heeft hij een soort cultuurshock. Hij moet erg wennen aan de 'beschaafde' wereld. In het hotel wast hij zijn kleren in de wasbak... (zo gek vond ik dat niet) want al dat water gebruiken door middel van wasmachines.... het is vooral de luxe en met name de verspilling die hem tegenstaat. 

Op straat lopen de mensen anders en gedragen ze zich anders. Ik kon het eerst niet definiëren, maar toen daagde het me: het zat in de ogen, in de blik. Een voorbijganger in Europa heeft een bepaalde uitdrukking, een bepaalde blik, die niet naar buiten is gekeerd, maar een bijproduct lijkt van introversie. Alsof het bestaan op zichzelf is gericht en de wereld zelf geen curiositeit is, laat staan een wonder, maar een afleiding van het essentiéle zelf, en het leven op staart is ruis dat uitgewist moet worden.

De shock is zelfs zo erg dat hij alles weggooit. Aantekeningen, pasjes etc. alles moet weg. En dan... hoe moet hij nu verder...

Ook als hij eenmaal weer thuis is, heeft hij de grootste moeite met alles. Vooral de overdaad aan kleren, voedsel en elektrische apparatuur staat hem tegen. Hij kan zijn draai niet meer vinden. Gelukkig heeft hij nu wel  de liefde van zijn leven gevonden en zij maakt dat hij langzamerhand weer alles rustig kan bekijken.


Ik had hoge verwachtingen van dit boek. Het leek me dat Horatio heel wat te vertellen moest hebben na zo'n reis. Dat klopt ook, hij wil zelfs teveel vertellen, het is nu én de geschiedenis van een land, én de trek van de zwaluw, én de reis, én het contrast arm/rijk, én de wetenswaardigheden over de zwaluw zelf, én de ontmoetingen, én de vervoersmiddelen, én het privéleven van de schrijver.
Er zitten boeiende stukken tussen, het mérendeel is zelfs goed, maar de minder goede stukken duren net te lang om je geboeid te houden. Het zou beter geweest zijn als er flink geschrapt was, de hoofdstukken compacter geschreven waren. Jammer, het idee is erg leuk en voor een vogelaar is het zeker een interessant boek maar als reis- of avonturenverhaal is het niet boeiend genoeg.

ISBN 9789046805893 | Paperback | 366 pagina's | Nieuw Amsterdam | mei 2009

© Dettie, 20 maart 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer: