Londen, multicultureel mekka aan de Theems
Floris van Straaten

Net als de meeste Europese steden kent ook Londen de laatste jaren een grote stroom aan nieuwkomers. Eén op de drie inwoners van Londen is inmiddels in het buitenland geboren, en van de kinderen die in 2007 in Londen geboren werden had 54 procent een moeder wiens wieg in het buitenland heeft gestaan. In  tegenstelling tot de rest van Europa, en zelfs in tegenstelling tot de rest van Engeland, gaat dat echter met veel minder problemen gepaard, en verloopt het samenleven van de verschillende bevolkingsgroepen met veel minder rumoer dan bijvoorbeeld bij ons de laatste jaren het geval is. Terwijl Londen in 2005 ook nog eens een terroristische aanslag, gepleegd door Britse moslimfundamentalisten, te  verwerken kreeg. Iets wat, zo stel ik me voor, in Nederland waarschijnlijk een totaal ontwrichtende uitwerking zou hebben gehad. Sowieso lijken de Britten ondanks alle migratie veel minder vatbaar voor rechts populisme dan wij Nederlanders en andere Europeanen. Er zijn wel  partijen als de Britsch National Party (de BNP), maar die zijn dan weer zó extreem rechts dat veel Britten, en vooral veel Londenaren er niets van moeten hebben.

Over hoe het kan dat in Londen zoveel culturen veel soepeler samen gaan dan bij ons en bij andere landen, gaat dit boek. Allereerst misschien wel omdat het inderdaad zo véél culturen zijn. Er zijn in Londen gemeenschappen uit tenminste veertig landen met een omvang van tienduizend mensen elk. In Nederland hebben we grotere groepen, uit minder verschillende landen, waardoor enerzijds de drang tot integreren en aanpassen kleiner wordt, omdat er zoveel mensen uit je eigen groep zijn en aanpassen daardoor minder noodzakelijk is, en anderzijds het ontvangende land  zich veel sneller bedreigd voelt door de angst dat één groep de boel over gaat nemen. Bovendien is de samenstelling van de migranten in Londen totaal anders dan bij ons. In zijn algemeenheid zijn het hoger opgeleide, vaak  zelfs hooggeschoolden migranten, met name die uit India en Pakistan, en veel minder laaggeschoolde dorpsbewoners uit Turkije of Marokko, zoals in andere Europese steden het geval is. Uit onderzoek uit 2009 bleek dat de gemiddelde immigrant hoger opgeleid is dan de Britten zelf. Bovendien spraken de nieuwelingen ook nog eens veelal Engels bij aankomst. Veel nieuwkomers gaat het dan ook goed, ze geven een impuls aan de economie. Ook veel laagopgeleide nieuwkomers, met name die uit het Oostblok  werden door de Londense middenklassen met open armen ontvangen. Eindelijk waren er weer tegen zeer betaalbare prijzen schoonmaaksters, kindermeisjes, loodgieters en timmermannen te krijgen.
Uiteraard gaat, ook in Londen, de integratie niet alleen maar van een leien dakje.  De Londense onderklasse bijvoorbeeld, was  namelijk helemaal niet zo blij met al die goedkope Oost Europese werkkrachten, waarvoor Engeland als enige groot Europees land onder Blair zonder restricties zijn grenzen open zette. Inmiddels is de toon van de huidige regering ten opzichte van het immigratiebeleid dan ook al aanzienlijk anders dan die van de regering Blair, en kent ook Engeland zijn discussies over integreren met of zonder behoud van eigen identiteit. Dat het niet altijd alleen maar pais en vree is bewezen ook de Londense rellen van vorig jaar toen groepen jongeren plunderend en verwoestend door de hoofdstad trokken. Weliswaar was het geen ethisch conflict met een racistische ondertoon, zwart, blank en bruin stonden zij aan zij te plunderen, en waren er opmerkelijk veel keurige mensen uit de middenklasse bij, maar er broeide blijkbaar een woede en onvrede onder het oppervlak die niemand voor mogelijk had gehouden.
Niet alleen maar rozengeur en maneschijn dus, daar aan de overkant van de Noordzee, maar de toon is anders. Er is veel meer verdraagzaamheid en respect voor elkaars verschillen en veel minder ophef en discussie over hoofddoekjes, boerka’s  en dat soort zaken. Al weet de schrijver niet helemaal zeker of dat nu door betrokkenheid of door onverschilligheid komt. Over dat verschil, tussen tolerantie en onverschilligheid tot slot nog een mooi citaat uit het boek, van de filosoof A.C Grayling:

“Het is belangrijk om op te merken dat tolerantie inspanning vergt. Als het mensen niet kan schelen wat de anderen doen, zelfs als het vreemd, alternatief of ver van hun wereld lijkt, is dat geen tolerantie, het is onverschilligheid. Echte tolerantie vergt een meer  actieve opstelling waarbij je de ander ruimte laat en het recht op zijn mening erkent, waarbij je met elkaar in debat gaat, kritiek uitoefent, en dingen op de hak neemt, zonder die te verbieden of te voorkomen”

Of de Londenaren ook aan die toets van tolerantie voldoen of in de toekomst zullen blijven voldoen is natuurlijk de vraag, maar voorlopig is de toon van het debat er dus nog iets gemoedelijker dan bij ons.

Al met al leuk om zo eens even over de integratieschutting van onze overburen te  kijken. Het boek is vlot geschreven, verzandt niet al te veel in statistieken en biedt een inkijkje in de specifieke gang van zaken van de  verschillende bevolkinggroepen en de problemen waar zij tegenaan lopen.

Floris van Straaten was van 2005 tot 2010 correspondent in Londen voor de NRC.

ISBN 9789046811467 | Paperback | 224 pagina's | Nieuw Amsterdam | februari 2012

© Willeke, 21 mei 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer: