De plaat die rock volwassen maakte
The Velvet Underground & Nico
Peter Bruyn

Een boek van ruim 300 pagina's, waarin een plaat centraal staat, die na het uitkomen nauwelijks verkocht werd, van een groep die ook niet bepaald hoog eindigde in de populariteitspolls van hun tijd. Maar ja, de tijd verstrijkt en 50 jaar later blijken de plaat en de groep wel degelijk een grote invloed te hebben gehad. Zo gaat dat soms in de muziekgeschiedenis. Artiesten die in hun tijd bijzonder populair waren, raken in de vergetelheid (waar ze soms ook weer uit komen) en artiesten die nauwelijks in aanzien stonden, blijken achteraf heel belangrijk te zijn. Centraal in dit boek staan Lou Reed, John Cale, Nico (Christa Päffchen) en mindere mate Andy Warhol.

Het verhaal begint met Lou Reed, die begin jaren 60 in Syracuse literatuur studeert. Hij maakt in z'n eerste semester al een programma voor de universiteitsradio, dat al voor de kerst weer van de zender is verdwenen, omdat de jazz die Lou Reed draait (o.a. Cecil Taylor, Ornette Coleman en Don Cherry) niet echt in de smaak valt bij de wat conservatievere luisteraars, die bij jazz toch eerder iets van Glenn Miller verwachten. Voorts schrijft hij liedjes met akoestische gitaar en mondharmonica.

Uit dit hoofdstuk komt Lou Reed al naar voren als iemand met een wat problematische persoonlijkheid. Hij krijgt elektroshocktherapie, omdat hij als tiener steeds moeilijker in de omgang wordt, drugs gebruikt en totaal niet meer met z'n ouders communiceert. Later is hij ook weinig loyaal en empathisch. Hij gebruikt mensen als het hem uitkomt en laat ze even gemakkelijk weer vallen. Hij handelt in drugs en bewaart z'n voorraad in het appartement van z'n vriendin.
Ook later in het boek blijkt Lou Reed vaak een vrij onaangenaam persoon te zijn. Zo is er het moment dat hij John Cale uit The Velvet Underground zet, een mededeling die hij overigens niet zelf overbrengt. Hij laat de onaangename taak over aan gitarist Sterling Morrison, die Lou Reed overigens al sinds z'n studentenjaren kent. Bij de reünie in 1993 reist Lou Reed eerste klas van New York naar Europa, terwijl de drie anderen economyclass vliegen. Hij commandeert en schoffeert de anderen en doet of ze zijn begeleiders zijn. Zelfs Moe Tucker, die altijd loyaal aan Lou Reed is geweest, vindt z'n gedrag te ver gaan. Ze ergert zich ook aan het feit dat er in dure hotels wordt geslapen en in sterrenrestaurants wordt gegeten. Ze hoopt met de reünietour wat oudedagsreserve op te bouwen. Men houdt de tour vol door het incasseringsvermogen van Cale, Morrison en Tucker en het uitzicht op de verdiensten, maar een vervolg in Amerika zit er niet in.

In het tweede hoofdstuk staat John Cale centraal, die afgestudeerd is op het conservatorium van de Goldsmith University in Londen met een moeilijk stuk voor altviool van Paul Hindemith. Hij heeft dan al een beurs voor een zomercursus in Tanglewood in de Amerikaanse staat Massachusetts. Voor hij vertrekt is er nog een festival voor nieuwe muziek, waar zijn hart naar uitgaat. Hij speelt met z'n medestudenten een stuk van John Cage, waarbij hij dirigent is. Hij speelt ook 'X for Henry Flynt' van La Monte Young. Dit spraakmakende stuk krijgt met deze uitvoering z'n Britse en misschien zelfs Europese première. Er zijn overigens nauwelijks registraties van dit stuk. De componist heeft dit altijd tegen weten te houden of te ontmoedigen. Op Youtube is er wel een uitvoering van Reinbert de Leeuw te vinden. John Cale krijgt behalve de beurs voor de zomercursus ook een Leonard Bernstein Studiebeurs en zijn visumverzoek wordt gehonoreerd met een Greencard, in plaats van het gebruikelijke studentenvisum. John Cale maakt al snel als altviolist deel uit van het ensemble rond componist La Monte Young. Hier ontmoet hij ook mensen die later in de entourage van Andy Warhol opduiken.

Ook de verdere carrière van de groep en de leden Lou Reed, John Cale en Nico nog aan bod komt, zij het dat deze in een paar hoofdstukken wordt afgedaan, waarbij er wat extra aandacht is voor Lou Reed's controversiële album Metal Machine Music.

Ik kan hier natuurlijk wel een samenvatting van het hele boek gaan schrijven, maar dat is ook niet de bedoeling. Wie geïnteresseerd is in het verhaal achter deze plaat moet het boek zelf maar gaan lezen. Het is beslist de moeite waard om te lezen hoe een groep met zulke uiteenlopende figuren een plaat heeft gemaakt, die inmiddels toch een legendarische status heeft gekregen, niet alleen door de muziek, maar ook door de teksten, die de zelfkant van de maatschappij van de literatuur en de film, naar de rockmuziek brengen. Maureen (Moe) Tucker is misschien wel de vreemde eend in de bijt, een conservatief katholiek meisje, dat iedere zondag naar de kerk gaat en een baantje heeft. Haar drumwerk is op z'n zachtst gezegd rudimentair. Alleen een vast ritme, zonder roffels of variatie.

ISBN 9789062659517 | Paperback | 328 pagina's | Uitgeverij In de Knipscheer | maart 2017
Met illustraties

© Renate, 30 maart 2017

Lees de reacties op het forum en/of reageer: