Henkjan Honing
Categorie: Muziek
Iedereen is muzikaal
Henkjan Honing
Dit was niet bepaald een eenvoudig te lezen boek en ik had regelmatig de neiging om met de auteur in discussie te gaan. Dat zal ik hier misschien ook wel doen.
Het boek begint met de vraag waarom we naar muziek luisteren en wat het nut is van muziek, vragen waarop niet echt een antwoord wordt gegeven. Het boek bevat geen notenvoorbeelden, om ‘kenners’ niet te bevoordelen ten opzichte van ‘leken’. Wat mij betreft schiet de auteur hiermee z’n doel wel voorbij, want het boek wordt er niet leesbaarder door.
Voor de ‘leek’ zal het niet moeilijker zijn dan voor de ‘kenner’, waarbij ik niet weet in welke categorie ik val. Goed, ik kan in ieder geval noten lezen en ik heb wat kennis van muziektheorie, maar dat is het dan ook wel.
In het hoofdstuk ‘Het geheim in kaart gebracht’ wordt het een en ander geïllustreerd met diagrammen, die het verhaal eerder ingewikkelder maken dan dat ze de zaak verhelderen. Misschien dat dit anders is voor mensen die wat meer kennis hebben van muziekcognitie, maar voor mij, als leek op dìt gebied, ligt het toch anders. Aan de hand van de tekst begrijp ik wel wat de schrijver bedoelt, maar de diagrammen bieden daarbij toch weinig houvast. In het boek komen overigens wel wat notenvoorbeelden voor, maar die zijn alleen om bepaalde ritmische dingen te illustreren.
In het tweede deel van het boek gaat het om de vraag hoe we muziek nu eigenlijk moeten zien en wat muziek nu eigenlijk is. Men begint met de definitie dat muziek een taal is, misschien zelfs een universele taal. Volgens de auteur klopt dit niet, omdat in muziek de notie van semantiek ontbreekt. Muziek verwijst niet naar een object of een concept en dat is het belangrijkste verschil tussen taal en muziek. Toch hebben we het wel over de taal van de muziek. Muziek kan bijvoorbeeld weemoedig klinken, vrolijk, energiek of treurig en op die manier met de luisteraar communiceren. Maar goed, dat is mijn interpretatie.
In het volgende hoofdstuk wordt muziek gezien als geluid, maar volgens de auteur is muziek ook geen geluid. Geluid en geluidskwaliteit maken muziek namelijk niet tot muziek. Volgens de auteur is muziek ook geen ‘georganiseerd geluid’. De redenering dat de waarneming, muziek pas tot muziek maakt, vind ik ergens wat vreemd. Ja, de luisteraar voegt z’n eigen informatie toe, maar is dat eigenlijk wel zo? Dat het liedje een spannend ritme heeft, of treurig is, een driekwartsmaat of zwaar op een reggae-bas leunt, zijn toch over het algemeen zaken die de componist er al in heeft gestopt.
Een ander argument voor de redenering dat muziek geen geluid is, is de compositie 4'33" van John Cage, dat alleen uit stilte bestaat. Nu zijn stiltes, of rusten natuurlijk altijd een onderdeel van muziek. Strikt genomen is stilte geen geluid, maar zwart is uiteindelijk ook geen kleur. Toch wordt zwart wel als kleur ervaren. En als de luisteraar centraal staat, stuiten we toch ook nog op een ander probleem. Niet iedere luisteraar ervaart alle muziek als muziek. Het eerder genoemde stuk van John Cage stuit nog steeds op veel weerstand. Ook andere hedendaagse muziek bereikt maar een klein publiek en er is genoeg muziek te noemen dat door een behoorlijk deel van de luisteraars niet als muziek zal worden ervaren. Is het daarom geen muziek?
Een ander argument tegen het definiëren van muziek als 'geluid' is dat muziek zich niet aan de wetten van de natuur houdt. Ik vind deze redenering eerlijk gezegd een beetje vergezocht. Nee, muziek houdt zich niet aan de akoestische wetmatigheden van geluid, maar dat is alles.
Maar goed, het boek stelt de luisteraar centraal in de muziek en gezien het onderwerp is dat ook logisch. Bestaat muziek bij de gratie van de luisteraar? Dat is naar mijn mening een iets ander verhaal.
Een groot deel van het boek gaat dus over de manier waarop luisteraars muziek ervaren. De luistervoorbeelden die in het boek genoemd worden zijn op internet te vinden. Een groot deel van het boek gaat over onderzoeken naar luisterervaringen en ik vond dat vaak lastig te lezen. Naar mijn mening is het niet echt voor leken geschreven. Voor mijn gevoel haalt de leek niet veel meer uit het boek dan dat er vaak weinig verschil is tussen wat de leek hoort en wat de professional hoort.
- De luistervoorbeelden heb ik nog niet beluisterd en bepaalde dingen lijken nog wat problemen op te leveren, zodat ik ze niet kan beluisteren. -
ISBN
ISBN Paperback208p | Paperback | 46812990 pagina's | Nieuw Amsterdam | juni 2012
© Renate, 28 juni 2014
Lees de reacties op het forum en/of reageer:
